BLOG VAN PETER VAN TUIJL

Joan Colom maakte in de eind jaren vijftig van de vorige eeuw heel veel foto’s in de wijk El Raval, een beruchte rosse wijk in Barcelona. De wijk is er in de jaren nadien niet beter op geworden. Een jaar of vijftien geleden werd door het bestuur van Barcelona de noodklok geluid. Een NO GO AREA zo dicht tegen het hart van het centrum van Barcelona was geen goede zaak voor het op gang gekomen toerisme. De wijk is sindsdien inderdaad een stuk veranderd, er staat zelfs een prachtig modern museum (MACBA). Maar toch, voor wie wat dieper in de wijk doordringt zal nog steeds iets van de sfeer van Joan Colom mee kunnen krijgen. In de afgelopen vier jaar heb ik met de regelmaat van de klok door de wijk geslenterd. In de voetsporen van Joan Colom. Hij met een verborgen Rollei, ik met meestal de nauwelijks te onderscheiden Ricoh. In maart en april gaat de huiskamergroep F10, een internationaal gezelschap fotografen, exposeren in Foto 21 in Bredevoort. Daar laat ik een uitgebreide serie over El Raval zien.

Gisteren de expositie van Erwin Olaf bezocht in het Museum voor Moderne Kunsten in Arnhem. Drie zalen met TOPWERK. In de eerste zaal het wat oudere werk DUSK AND DAWN. Als je niet weet wat zwart en wit is, weet je dat na zaal 1 helemaal. In de tweede zaal KEYHOLE. Aansprekende titel met een gevoel dat voyeurisme mag! Tenslotte in zaal 3 het kersverse werk BERLIN dat hij dit jaar op verschillende plaatsen in Berlijn maakte. In de bijlage van de NRC, uitgebracht ter gelegenheid van deze expositie, las ik dat hij 5 mensen vast in dienst heeft en in de documentaire, die in de entree van het museum wordt getoond, zie je dat de crew bij BERLIN een veelvoud daarvan is. Daarmee niets ten nadele van de meester gezegd, immers hij blijft de regisseur en de perfectionist die over het uiteindelijke beeld beslist. “De foto is pas goed als die de emotie laat zien die ik er in wil leggen”, aldus Erwin Olaf in het NRC magazine. De expositie is nog te zien tot 27 januari 2013. Met bovendien op 15 december een speciale dag. Erwin komt die dag naar Arnhem en interviewt ’s middags om 15.00 uur bij Introdans de door hem zeer bewonderde Amerikaanse choreografe Lucinda Childs. Om 16.00 uur signeert hij bij boekhandel Hijman en Arends het boek Own en als klap op de vuurpijl om 17.00 uur begint er een lezing door hem in de Eusebiuskerk. Entree van de lezing is 15 euro.

dusk and dawn

keyhole

berlin

Bij Erwin Olaf denk ik vaak aan vroeger. Allemaal twintigers, een enkele dertiger, fotografen en lid van Ericamera. De fotoclub waar niet de esthetica in het hoge vaandel stond maar de achterkant van de foto. Wat zegt de foto over de fotograaf en over de wereld. Ja, de late jaren van het existentialisme deden hun werk. Waarom Erwin Olaf? In die eind jaren zeventig, begin tachtig nodigden we alle grote Nederlandse fotografen uit voor lezingen en workshops. Aart Klein, toen alle een oude baas kwam ons alles vertellen over de grafische werkelijkheid in de stad en industrie, Paul de Nooijer zette ons op het surrealistische spoor met zijn dwaze foto’s en nog vreemdere filmpjes. Rommert Boonstra schopte tegen de heilige huisjes van de straight photography en Marie Bot maakte ons juist daarvan deelgenoot. Nog veel meer en zelfs de Gentenaar Carl Uytterhaegen gaf er een workshop. Erwin Olaf, amper twintig, met zijn foto van de champagne spuitende fles als symbool van o.a. de sexuele vrijheid die in de jaren zestig door Nederland golfde. Waar blijft de tijd. Maar als je zo begint moet je oppassen. Nog voor je er erg in hebt praat je niet meer over de toekomst maar uitsluitend over het verleden.

Van Utrecht CS naar de Open Universiteit aan het eind van de Croeslaan voor een vergadering. Haastig want de trein had ‘weer eens’ vertraging. Nou ja dat ‘weer eens’ staat tussen quotes omdat het eigenlijk best meevalt. We moeten niet zo papagaaien, dan valt het best wel mee. Ik passeer het grote gebouw van de bank. Vroeger schreef ik de bank nog wel met KAPITALEN maar na de treurnis die ze over ‘hard werkend’ Nederland hebben uitgestort kan het gewoon met kleine letters. Kapitalen is voor banken niet meer weggelegd. Eigenlijk zou je ze in subschrift moeten schrijven. In een flits lees ik ‘free space’ in KAPITALEN. Toevallig, de titel van de expositie die het Oostgelders Foto Collectief heeft in Hengelo. FREE SPACE, nog even. Wie heeft er allemaal vrije ruimte. Ja sinds ik niet meer werk heb ik veel vrije ruimte. Alhoewel, als ik mijn vrouw moet geloven ben ik nog meer de hort op dan dat ik mijn job deed. Habita(n)t is de titel van de expositie in de Kunstzone (vooruit een kapitaal) van de rabobank. ‘De omgeving van de mens is de medemens’ zo lees ik door het raam, geschreven op de maagdelijke wanden in de kunstzone. Kort maar krachtig, eenvoudig en toch diepgaand. Jules Deelder, wie anders, de meester van het korte gedicht bedacht deze gedachte. Ja, zou er wel een omgeving zijn als je alleen zou zijn. Wat is zo’n omgeving waard?

Na de vergadering, terug naar het CS, de bank in, links af meteen de Kunstzone in. Poeh, een Koos Breukel aan de wand en foto’s van Paulien Oltheten en ook nog de habitat van Martine Stig. Een naast fotografen ook nog veel andere kunstenaars, allemaal geïnspireerd door de ruimte, de ruimte waarin de mens vertoeft, de ruimte die de mens gegeven wordt, de ruimte die de ene mens neemt ten koste van de ander, de ruimte die pas betekenis krijgt door de medemens. Hebbes, Deelder. Heeft iedereen wel een medemens, mijmer ik. Maar dat is teveel van het goede. Ik pak de camera en richt die op het resterende stukje naar het Centraal station op de ruimte en zijn toevalligheden.

De mens met in zijn schaduw het evenbeeld……

Ik dwaal met mijn vrouw tussen wolkenkrabbers, om me heen kijkend naar de mensen in de straat. Gewone mensen, soms bijzonder, dan weer fotogeniek of juist heel gewoon wat ook wel bijzonder is. De drukte om ons heen. Door mijn foto’s herinner ik, beleef ik opnieuw de dingen die ik zag en meemaakte. Als er geen foto’s waren, zouden we ons nauwelijks een voorstelling kunnen maken van de gezichten van mensen pakweg 20 jaar geleden. Hoe belangrijk zijn foto’s, foto’s die verhalen vertellen over wie we zijn en wat we doen, wie we waren en wat we deden.

Ben nu ongeveer op de helft met mijn New York foto’s die ik in april j.l. heb geschoten en beleef daarbij de (foto)trip bijna weer opnieuw. Ik kan de straat ruiken, de atmosfeer voelen, zelfs zo voor mijn beeldscherm. Wonderlijk dat fotografie zo echt kan zijn. Terwijl echt in de fotografie niet bestaat. Voor je weet is het moment van niks weer voorbij. Nog sterker soms ben je je niet eens bewust van het moment dat zich voordoet. Zijn het dan allemaal ‘lucky shots’? Wel een beetje. Daarom valt er ook zoveel af. Carl de Keyzer hoorde ik eens in een interview zeggen dat slechts 2% van zijn foto’s in een boek komen. Lucky shots, ik denk het niet, wel de foto’s waarnaar hij op zoek was. Ik zoek naar straatbeelden en maak er veel te veel. Op mijn zoektocht heb ik af en toe er weer een, twee procent wellicht. Sommigen zijn met minder tevreden. Ik zoek nog een tijdje verder in mijn New York strips.

Tenminste, dat denk ik. Afgelopen zaterdag verzamelden 250 vrijetijdsfotografen, aangesloten bij de Fotobond, zich in de Apeldoornse scholengemeenschap om bij verschillende BMK-ers lezingen en workshops te volgen en bovendien boden een kleine dertig hun portfolio aan om te laten bespreken. Lezingen over fotografie van o.a. begraafplaatsen, verlaten radio-actieve besmette plaatsen, natuurfotografie, sociaal documentair en reisfotografie. Workshops o.a. werken met series, natuurfotografie, stromingen, hedendaagse Nederlandse (professionele) fotografie en straatfotografie. Die laatse gaf ik zelf en op mijn website kunnen deelnemers de powerpoint (als PDF) downloaden. Ook heb ik nog beloofd om enkele verwijzingen naar leerzame en aardige filmpjes te vermelden over straatfotografie. Bij deze:

Interview met Joel Meyerowitz en zijn werkwijze op de straat

De indringende werkwijze van Bruce Gilden op de straat. Een impressie van Titarenko en van Ed(mund) Leveckis. Er passeerden nog meer klassieke fotografen als Gary Winogrand maar ook jongere zoals Felix Lupa en Trent Park.

Een succes, zo begon ik. Ja, waaruit leid je dat af. In ieder geval uit de vele positieve reacties op de dag zelf. Ook nadien mocht ik en de mede-organisatoren verschillende mailtjes ontvangen met plezierige teksten. Een enkeling sprak zelfs van jaarlijks zo’n BMKdag. Dat lijkt me net iets te veel van het goede; elke twee jaar is uitstekend wat mij betreft, ook om voldoende nieuwe stof en nieuwe lezingen/workshops te kunnen aanbieden.

Plezierig om ook Willem Wernsen weer te treffen. Willem is sinds 1991 BMK-er en is volgens mij een van de beste vrijetijdsfotografen als het gaat om sociaal documentaire fotografie. Sinds een jaar is Willem overigens ingelijfd bij de professionele GKF groep en eigenlijk de status van vrijetijdsfotograaf dus ontstegen. Maar wie Willem kent weet dat hij niet pocht en een liefhebber is in hart en nieren!

Willem gaf twee lezingen over zijn werk en had, begrijpelijk, veel belangstelling. Voor degenen die niet aanwezig waren op de BMK-dag en zijn lezing niet heeft bij kunnen wonen is er de kans om kennis te nemen van zijn liefde voor de mens en zijn passie voor de fotografie. Willem maakte tot nu toe twee lijvige fotoboeken. Het eerste boek is volledig uitverkocht, het tweede TIMELESS is nog te koop. Vaak heeft hij nog een extra aanbieding erbij en krijg je bijvoorbeeld zomaar een gesigneerde foto (baryt) bij aanschaf van het boek. Warm aanbevolen TIMELESS, voordat u te laat bent!!

Je komt ze tegen, zittend op een muurtje of in een hal of gewoon op straat. Wat ze doen is niet duidelijk. Wachten misschien of gewoon maar even hangen, niks doen zelfs, in gedachten verzonken. Soms is het net of er iets gebeurd is, iets wat vreemd is, iets dat misschien het daglicht niet verdragen kan. Een andere keer is het niet zozeer het moment dat je ze ontmoet maar juist veel later bij het bekijken van de foto dat je je afvraagt waaraan de foto doet denken. Het gekke is dat ze eigenlijk niet bestaan, niet echt tenminste. Het is meer dat ik ze bedenk. Ik wil ze onduidelijk maken, vreemd misschien. Ja hoe langer ik er over nadenk, hoe vreemder ik me vind.

Vandaag ge-uoload boek ‘ONDUIDELIJKE MANNEN EN VROUWEN’ bij blurb. Voor wie kijken wil kan hier klikken.

De tentoonstelling getiteld 2013 van Dinie Wikkerink en Paul van Hulzen gaat komende weekend in FOTO 21 (Bredevoort) van start. Paul en Dinie hebben elk zes foto’s in een groot formaat kalender (2013) samengebracht.

Bij de samenstelling van de kalender hebbenze gezocht naar de beeldende overeenkomst in hun werk. De foto’s passen goed bij elkaar en versterken elkaar ondanks de verschillen in onderwerp.

De tentoonstelling start komend weekend en is te zien t/m 30 december

Openingstijden zijn: za 11-17 uur, zondag 13-17 uur.

In dezelfde periode is ook de tentoonstelling van het Fotocollectief LUMEN te bekijken. Het collectief maakte foto’s naar aanleiding van een gedicht van Rutger Kopland, ook een prachtige expositie.

Misschien nog wat vroeg voor een surprise. Maar als de goedheiligman net weer zo’n beetje huiswaarts is gekeerd, opent de HENGELOSE HAFV haar deuren voor een expositie in CREA (Esrein 9, Hengelo). De opening is zondag 9 december om 14.30 uur. Een bijzonder expositie belooft het te worden. Gisteravond was de laatste avond van het mentoraat dat ik in die club heb mogen begeleiden. Dus toen kwam ieders eindpresentatie op de tafel. En natuurlijk kende ik door de afgelopen vijf bijeenkomsten het werk al wel maar als je dan zo’n totaalpresentatie bij elkaar ziet dan is het echt smullen. Met name is het prachtig te zien hoe iedereen een geweldige verdieping in het werk heeft weten aan te brengen. Fotografie is iets vertellen, vertellen wat je boeit of bezig houdt, verhalen vertellen, statements plaatsen. Fotografie is vooral je persoonlijk uitdrukken. Bij elke fotograaf uit het mentoraat ervaar je de betrokkenheid met het thema dat uitgewerkt is. Bovendien overstijgen ze menige fotoclub ook door de professionele wijze waarop ze het werk in de CREA-ruimte gaat exposeren. Ik verklap er niks van, je moet daar echt zelf naar gaan kijken. En ik verzeker je, je krijgt er geen spijt van.

Een klein voorproefje ……

Karin de Jong is in het mentoraat begonnen met zelfbeelden. Uitgangspunt voor haar waren enkele dichtregels uit een gedicht van Eva Gerlach. De opdracht zoals die was geformuleerd luidde: Zij gaat het lichaam ‘verkennen en vertalen in poëtische sfeerbeelden’. Dat kan zacht maar ook hard (niet alle gedachten gaan over schoonheid, fijnheid of reinheid, er kan ook verdriet in het spel zijn, pijn of angst). Juist emotie weergeven via delen van het lichaam (handen, ogen, …..).

Ze maakte prachtige zachte beelden ….. Later kwam het contrast, de wat hardere kant, op een totaal andere manier uitgewerkt. Dat maakte het ook zo verrassend. Die combinatie … geweldig en ook geweldig zoals ze dat gaat presenteren ……..

Met haar toestemming plaats ik hieronder een ‘duo’. Ik heb ze in de layout van de blog wat bij elkaar gezet maar als je wilt weten hoe de totale reeks foto’s er op de tentoonstelling uit ziet, komen kijken zou ik zeggen.

En het is alsof er nu je jezelf bent geworden

minder gevaar steekt in bepaalde plekken

in huis, de lege schoenen onder de banken,

het gat achter de trap, het raam dat niet sluit,

hoe de wind daardoorheen iemand zoekt

om op te heffen: al dat soort valkuilen heeft zijn

tijd gehad, er is dit hier dat ons

in elkaar bewaart, soms opengaat

om tegenvorm, rib, vleugel, door te laten.

(uit het gedicht “Gedicht” van Eva Gerlach)

Per toeval liep ik afgelopen zaterdag dit boek tegen het lijf. Nog geen 20 euro, bijna 600 pagina’s met ook nog zo’n handig lintje erin. De godganse historie van de fotografie, niet saai gebracht maar met goede beelden en ondersteunende teksten waaraan je wat hebt. En als je niet geïnteresseerd bent in de oude kost, van heel lang geleden, dan kom je toch ruimschoots aan je trekken in het tweede halve boek waarin over de recente fotografie met veel voorbeelden wordt geschreven. Niet alleen een groot aantal iconische foto’s met hun makers passeren de revue maar ook een groot aantal fotografiestromingen worden aan het licht gebracht. Voor mensen die iets verder in de fotografie willen kijken is dit echt een goed boek voor weinig geld. Uit het Engels vertaald, ISBN 978 90 8998 219 3 van LIBRERO onder redactie van Juliet Hacking.

Met de volgorde van afwerken is iets mis. Afgelopen week Berlijn (oktober 2012) ‘ontwikkelt’ en gisteren het boek ‘VERBLIJF IN BERLIJN’ bij Blurb ge-upload. Vandaag toch maar een start gemaakt met New York City. In april j.l. bezocht, heel snel een eerste selectie en de ruwe jpg-jes in twee boeken geplaatst. Om de definitieve selectie beter te kunnen maken. Zoveel werk gemaakt dat het nodig was om het maar een poosje te laten liggen. Ook al wel wat dingetjes gedaan, bijvoorbeeld de suppoosten van Moma. Ook een serie avondopnamen die ik in mei volgend jaar op Huntenkunst wil exposeren. Maar goed, nu maar eens een paar weken met de verdere uitwerking van New York City aan de slag, hoofdzakelijk daily life street photos.

Andreas met zijn Taiwanese vrienden in Berlijn, springend voor de muur. Ja ik kan wel een foto van jullie maken met een van jullie Iphones. Maar zal ik ook een foto maken met mijn camera. Stuur ik die jullie toe. Een sprong…. één foto. Dat moeten geboren symmetrie-springers zijn. Andreas studeerde chinees en zijn taiwanese vrienden studeerden in Heidelberg, iets van science. Vrienden all over the world. Vandaag de foto opgestuurd, ook in kleur. Ik hoop dat ze hem aardig vinden.

De allereerste keer dat ik het holocaust monument bezocht was in 2006. Het monument was net gerealiseerd (2005) en iedereen die Berlijn bezocht had deze ‘bezienswaardigheid’ op het lijstje staan. Dit jaar, voor de zoveelste keer in het prachtige Berlijn, samen met andere fotografen van de landelijke gespreksgroep journalistiek. Tijdens het vijfdaagse verblijf trok ik op met collegafotograaf Harry. Het was zijn eerste keer in Berlijn dus het monument was een zekere bestemming. En nog steeds dwalende mensen die zich een weg banen tussen de grote, soms metershoge, grijze stenen. Elke steen is een monoliet, een unieke vorm en grootte, uit één stuk. Verschillende ervaringen, mede afhankelijk van het weer en het licht, als je tussen de stenen loopt. Wanneer ze boven je uit torenen misschien wel een beklemming. Maar ja er lopen zoveel mensen dat je je nauwelijks verdwaald hoeft te voelen. Elke keer opnieuw probeer ik, bijna automatisch, iets van de sfeer in een foto vast te leggen. Meestal ervaar ik achteraf dat dit niet zo eenvoudig is. je blijft al heel snel vastzitten in de vorm; de herhaling van de stenen, de mensen die hun ‘paadje’ lopen, een groen boompje op het eind aan de rij, enz. Sommige dingen zijn veel heftiger in werkelijkheid, die laten zich moeilijk vertalen in een foto. Zeker als daar de vorm zo bepalend is dat je eigenlijk bezig bent om alleen esthetische foto’s te maken of foto’s die alleen de vorm sec als boodschap hebben.

Deze keer zag ik een chinees echtpaar zitten, al een beetje ouder, hun boodschapjes -of misschien waren het wel souvenirs- in de plastic tasjes. Moe van de lange dag, dacht ik. Al snel kwam er een jongere man aanlopen, die, zo bleek, redelijk goed Engels sprak. “We zijn al een maand door Europa aan het rondreizen en morgen is de laatste dag. Dan reizen mijn ouders en ik weer terug naar China”. Maar eens te meer bleek de tweede wereldoorlog een ‘echte wereldoorlog’. Ook de massamoorden op de Joden zijn niet onbekend. Een belangrijke reden om op een van hun laatste dagen dit monument te bezoeken. Ja, ik mocht ook nog een portret van zijn ouders maken. Het feit dat mensen vanuit alle werelddelen het monument bezoeken is misschien wel de belangrijkste boodschap van deze foto. Ook wel het belangrijkste als het gaat om het monument. Wat is een monument waard dat niet bezocht wordt. Een monument als getuigenis van een wreed verleden. Van daden die het daglicht niet kunnen verdragen. Daden die overigens nog steeds plaatsvinden, op verschillende plekken in de wereld weliswaar in andere vormen maar in beginsel hetzelfde, al noemen we het nu geen wereldoorlogen meer.

Ik zie hem op een afstandje aankomen. Een jurk, althans iets dat daarop lijkt en een gedraaid baardje. Interessante figuur, dus ik spreek hem aan. Hij blijkt een ‘gesundheidspraktiker’ te zijn. Vingerdrukmassage, Shiatsu en meditatie zo midden op straat als demonstratie. Het moet niet gekker worden. Maarja wat wil je. waar mensen trots op zijn willen ze tonen, zelfs midden op straat. Er lijkt ook nog een stukje Berlijnse muur op de achtergrond te staan, maar dat is bedrog. Niets is wat het lijkt. Gesloten ogen betekenen overgave, midden op straat. Ik beloof hem de foto’s, kan een tijdje duren want ik heb een berg achterstallig werk. Nu bezig met Berlijn dus snel gemaild. Hij mag ze op zijn website/blog zetten.

Een Berlijnse Backerei. Een leus ‘gedeelde vreugde is dubbele vreugde’. Twee vriendinnen, een troostrijk gesprek. De tragiek van het leven, zichtbaar. Aan haar linkerhand meerdere ringen. Ze liet zich even gaan. Emoties, gedeelde smart is halve smart. Ondanks dat woorden soms tekort schieten. Er gewoon zijn is vaak ook oké. Hij leest zijn krant, wat kan hij anders. Ik maak een foto, kan ik anders. Met mededogen en eerbied voor het verdriet.

[BERLIN2012] Vandaag de eerste foto’s uit Berlijn ‘ontwikkelt’. Het moest er even van komen. Al te lang gewacht om de eerste impressies uit de digitale ontwikkeltank te toveren. Want zo voelt het nog steeds wel een beetje. Was vroeger de foto pas af als die in het fixeerbad lag om geconserveerd te worden voor de komende tig jaar, nu voel ik me pas echt content als het bestand, de enen en nullen, vertaald zijn naar kwakjes inkt links en rechts op het papier. Lezen van een foto doe ik het liefst uit een boek, krant of gewoon een ordinaire afdruk. Prachtige meid trouwens, helemaal gefixeerd zowel op het telefoongesprek als op de knul naast haar. Praat ze met haar vriend terwijl ze de stoere knaap naast haar heimelijk bewondert of verzin ik zomaar wat. Verzonnen werkelijkheid, ja dat is fotografie voor mij wel een beetje. Ook bij het zien van deze foto.