Peter van Tuijl is een Nederlandse fotograaf/coach/mentor en auteur
In deze tijd probeer ik dagelijks ongeveer 6 km te wandelen of 25 km te fietsen in mijn directe omgeving. Gisteren op ‘Woningsdag’ kwam ik dit paartje langs de Strang tegen. Ik kon het niet laten ze te vragen of ik een kiekje mocht maken. Corona-koffie, zo van deze tijd!
maar nu even niet !
Aan het eind van de middagpauze komen er dokters en zusters al pratend uit de natuur rondom het ziekenhuis. Een dokter heeft een verrekijker in zijn hand en zegt: ‘Er valt genoeg te spotten hier.’
Ook de kleine maar kwieke ergotherapeut Marion is een vogelliefhebber. Met haar Wijchens accent zegt ze: ‘Laatst zat er een specht in mijn tuin, toen was mijn dag weer goed. Kom je mee? De pruimenboom in onze ergotherapie-tuin staat in bloei.’ Ik volg gedwee. De pruimenboom is jong en er valt geen pruim in te bespeuren. Marion demonstreert een aangepaste bezem, met een gebogen steel, om je schouders te ontlasten. ‘Ik heb hem zelf ook.’ Ze is zo enthousiast, noemt meermaals de prijs, dat ik me sterk afvraag of ze aandelen in het bedrijf heeft.
Ze vertelt dat haar werk bestaat uit het aanbieden van hulp, aanpassingen of trainingen bij alle dagelijkse handelingen. ‘De meeste mensen beginnen te huilen bij de intake. We vragen: wat lukt niet en wat is belangrijk voor je? Bij mij gaat functionaliteit boven alles. Ik heb het mooiste werk van de wereld. 80% bestaat uit poliklinische behandelingen, maar dat mag al weken niet. We doen nu zoveel mogelijk telefonisch. Maar als dit straks afgelopen is, gaan we met volle vaart vooruit.’
Marion’s werk mag dan het maakbaarheidsideaal belichamen, zo kijkt ze niet tegen het leven aan. Haar menselijke tegenstrijdigheden doen me deugd. Ze zegt: ‘Persoonlijk denk ik dat corona voor sommigen misschien ook positief kan uitvallen. We leven in een tijd leven waar alles maar kan. Nu worden we teruggeworpen en zien we dat het ook zijn einde heeft en je moet nagaan of alles wel zo maakbaar is als gedacht.’
‘Is het makkelijker voor jou omdat je meer geconfronteerd wordt met verval?’
‘Nee, dat is persoonlijk. Ik ben heel fatalistisch. Ik denk als het mijn tijd is, dan ga ik.’ Ze zegt het vrolijk. ‘Ik reis heel graag maar of mijn vliegtuig nou neerstort of dat iemand de macht over het stuur verliest en me aanrijdt? Vandaag is er ook weer een mevrouw die gewoon op straat liep binnengebracht. Hoeveel mensen worden niet aangereden? Of toen dat vliegtuig in de Bijlmerflat vloog? Dan denk je dat je veilig thuiszit.’
‘Het is nergens veilig?’
‘Als het je tijd is, ga je.’
‘Ben je religieus?
‘Misschien, ik geloof wel in iets basaals als een god of een energie. Ik geniet gewoon in de tussentijd, zolang het kan. Ik was jong toen mijn moeder overleed. En door het werken in een verpleeghuis leerde ik dat mensen vaak denken: na mijn pensioen ga ik leven, maar dat haalden ze niet.’
Zij die het noodlot kunnen omarmen komen doorgaans vrijer, zo dan niet gelukkiger over, dan die zich krampachtig proberen te wapenen. Het is dezelfde vrijheid als [die van] alcoholisten die slordig met hun tijd en gezondheid omgaan in cafés, of de blinde zekerheid van gelovigen. In Knack schreef Saskia de Coster in een essay: ‘Wij vertrouwen ons lot niet meer toe aan een god of de goden die zullen beslissen of wij mogen leven of niet, maar wij willen zelf zo resoluut en daadkrachtig verzet bieden tegen het virus. In onze reacties zijn we sterk gedreven door controledwang en de keerzijde daarvan, angst voor het verlies van controle.’
Van die angst heeft Marion weinig last. Ze hoop dat alles snel weer opengaat. ‘We moeten toch immuun worden.’ Bovendien heeft ze veel reizen gepland. ‘De hele wereld trekt mij. Thuis ben ik heel knieperig: ik rij een oude auto en kleren boeien me niet, maar op reis heb ik dat niet. Door te reizen leer je Nederland ook beter waarderen. Sommige mensen lopen te zeuren over alle regels hier, maar de staat zorgt voor ons.’
Ironisch genoeg gaat haar eerstvolgende reis naar Columbia, waar onlangs ‘voedselrellen’ uitbraken omdat toezegde voedselpakketten niet arriveerden en in een gevangenis vielen er 23 doden door onrust.
Tegen het noodlot kun je je niet beschermen maar de staat lijkt in de tussentijd een poging te doen om zijn burgers het gevoel van veilig te bieden, in dit deel van de wereld althans. Zonder cynisme wens ik haar veel plezier in Colombia en dan laat ik deze jaloersmakend vrolijke fatalist achter in Winterswijk bij de bloeiende pruimenboom.
door Jonah Falke | verschenen in de Gelderlander 27 april 2020
Want op die datum kreeg ik een mailtje van Linda. Ze schreef: “Zojuist kwam ik op je website terecht en ik ben erg enthousiast om een samenwerking te starten. Wat een prachtige site heb je!”. Linda is Linda van de Fotofabriek, een van de vele online Fotoservices die Nederland rijk is. Ze stelde me voor om een hardcover fotoboek te maken en daarover, als een soort van tegenprestatie, in een blog te rapporteren. Ik schreef haar terug dat ik sinds een jaar of drie mijn kleine-oplage-fotoboeken naar volle tevredenheid laat drukken bij Drukwerknodig. Fotofabriek en Drukwerknodig zijn ‘afdelingen’ van drukkerij Russellprint. Overigens valt daar ook de afdeling Studentendrukwerk onder, waar de vele studenten in Groningen, de thuisbasis van Russellprint, hun scripties laten drukken.
Ik heb Linda een mailtje teruggestuurd dat ik een gratis fotoboek niet aan mijn deur voorbij kon laten gaan onder voorwaarde van mijn onafhankelijkheid in het te geven oordeel.
Gisteren viel het boek door mijn brievenbus. Hardcover glanzende omslag, in het formaat A4 liggend met een binnenwerk van 24 pagina’s mat papier en aan het begin en het einde van het boek zwarte schutbladen. Precies zoals ik het had aangevraagd waarbij het mat papier, ook wat dikker dan het standaardpapier, en de zwarte schutbladen opties zijn. Bij de bestelling van een boek kun je voor verschillende extra’s kiezen een dus aanpassen aan je persoonlijke voorkeur.
Het aanleveren van het boek kan door het uploaden van een Pdf-bestand of door gebruik te maken van het softwarepakket van de Fotofabriek. Ik maak nogal wat boeken, voor mezelf en anderen, en werk daarbij met het opmaakprogramma Adobe InDesign. Ook dit boek heb ik daarmee opgemaakt, maar vanwege de test heb ik ook een aantal pagina’s opgemaakt met het softwarepakket van de Fotofabriek. Dat is een gebruikersvriendelijk programma waarin alle gangbare boekontwerpen toegepast kunnen worden. Vergelijkbaar met de softwarepakketten van andere fotoboekdrukkers zoals o.a. Blurb, Albelli of CEWE.
Het boek ligt voor me. Het valt op dat het boek prima openklapt. Het is slim gebonden, zelfs zo’n redelijk dun boekje met 24 pagina’s ligt bijna vlak. Ik kan het gemakkelijk vlak duwen zonder dat het stuk gaat. Natuurlijk is het geen vlakliggend fotoboek (overigens kunnen ze die wel leveren) die vaak gemaakt worden als er (veel) spreads in staan.
Over het papier ben ik erg te spreken. De foto’s hebben een mooie matte uitstraling en dat geldt ook voor de door mij gekozen de witte rand eromheen. De scherpte van het beeld is echt heel goed. Bij veel fotoboeken zie ik dat vaak de rode kleurtoon overheerst of dat ‘de digitale’ verzadiging te veel is. Maar in dit boek vind ik de kleuren uitstekend!
Mijn algemene oordeel is dat de Fotofabriek mij een kwalitatief goed fotoboek heeft geleverd. Goede bindwijze en prima drukwerk waarin de scherpte optimaal is en natuurgetrouwe kleuren. Fotofabriek hanteert een prijsstelling die zeker kan concurreren met andere fotoboekleveranciers (ik heb drie andere vergeleken met Fotofabriek).
KLIK HIER voor als je het boek wilt bekijken op ISSUU.COM
Nu, in een tijd van meer binnen zitten, en social distancing vanwege de coronacrisis, heb ik een aantal oude ‘harddisks’ op mijn PC aangesloten. Ik heb naar werk gezocht uit de periode van pakweg 2009 tot 2017. Foto’s van toen, met een glimp van het leven nu.
Als fotograaf ben ik gek op momenten uit de werkelijkheid die mij, -en hopelijk ook anderen-, verbinden met datgene wat er feitelijk is maar ook met de mentale betekenis die je eraan kunt geven. Een waarneming is niet absoluut, niet op het moment van de opname, maar zeker niet na een aantal jaren. Dat was ook wel de charme van een deel van mijn archief doorspitten. Opnieuw beelden in een boek plaatsen die mezelf en wellicht anderen weer inspireren om een nieuwe, eigen of andere betekenis te geven aan de ‘oude’ werkelijkheid.
Coronakroniek deel 5 door Jonah Falke
Op de verlaten parkeerplaats voor het ziekenhuis is een helikopterlandingsbaan geïmproviseerd. Midden op die landingsbaan wacht longarts Frank Hermens me op. Ik heb net gerookt, ik hoop dat hij mijn adem niet ruikt. De lucht is strak blauw, vrij van vliegtuigstrepen en er is geen helikopter in aantocht. Een stel bewakers maakt een praatje met ons en slentert weer weg. Slechts een enkeling loopt naar de huisartsenpost en komt buiten met een doosje medicijnen. Eén van de bezoeker draagt klompen, een ander vind het nodig om onverstaanbare klanken te schreeuwen. Het galmt kort over het lege terrein en dan keert de rust weer terug.
Frank draagt vrijetijdskleding en eet een appel. Zijn dagen zijn lang en de nachten kort maar dat staat zijn optimisme niet in de weg. ‘Ik ben net naar de kapper geweest,’ zegt hij al strijkend over zijn schedel. ‘Heeft mijn dochter van acht met een tondeuse gedaan. Is het wat?’ Maar dan serieuzer: ‘Ik wil je een positief verhaal vertellen. Als arts leer je om je niks van de waan van de dag aan te trekken, dat doet geen van mijn collega’s, al die praatprogramma’s vol professoren en deskundigen? Teveel meningen en teveel belangen. Voor mij geldt alleen de dagelijkse realiteit van de werkvloer. De patiënt.’ Hij gelooft in de wijsheid van de beroepspraktijk, en daar sluit ik me volledig bij aan. Theorie is leuk maar uiteindelijk gaat het om de praktijk.
‘Als artsen hebben we zoveel geleerd in deze periode, dingen waar je vroeger over zou vergaderen. Razendsnel wordt er kennis gedeeld onder doctoren van alle ziekenhuizen. Met vroeger bedoel ik drie weken geleden hè? Corona presenteert zich heel anders dan we gewend zijn van andere virusinfecties. Mensen hebben een enorm zuurstoftekort, zonder dat ze het zelf doorhebben, heel vreemd. De snelheid waarmee bepaalde dingen kunnen veranderen nu, die hoop ik echt mee te kunnen nemen naar de toekomst. Alles wordt efficiënt en de samenhorigheid op de werkvloer is gigantisch.’
De vrouw van Frank werkt ook in het ziekenhuis maar hun kinderen gaan niet naar de kinderopvang. ‘Dan zit mijn dochtertje ochtend ’s netjes aan tafel met haar paardenstaart en zegt: eerst ga ik een uur rekenen, en dan neem ik een kwartier pauze en dan ga ik weer verder. Wauw. Ze snapt de situatie niet helemaal natuurlijk, maar ook zij helpt ons zo goed mogelijk. Dat vind ik ontroerend. Maar het gebeurt ook dat als ik bij de patiënten aan het bed sta, ze me 20 keer belt, ik me omkleed en haar terugbel. Huilend vertelde ze laatst dat er een vaas was omgevallen, en dat er overal glas en water lag en dat de hond erbij stond. Dat ruim ik dan later wel op.’ Ontroering maakt bij Frank snel plaats voor opgewektheid. Misschien doet hij in zijn werk niet anders. Hij neemt de laatste hap van de appel en praat met het klokhuis in zijn hand.
Frank zou me graag meenemen de corona-afdeling op en een beschermingspak laten aantrekken, om me aan ‘de echte helden,’ de verpleegkundigen, voor te stellen, maar het ziekenhuisbeleid is streng. Aan de fotograaf stelt hij voor om de verpleegkundigen voor een raam te laten staan van de afdeling. Hij belt een verpleegkundige en zegt: ‘Kan dat? Dit is een bevel van de dokter,’ waarna hij naar mij knipoogt. Braaf verschijnen ze een voor een voor het raam en zwaaien naar ons. ‘Het zijn allemaal schatten. Een van hen is palliatief verpleegkundige. Ze doet er alles aan om het aangenaam te maken voor de mensen die snel zullen sterven. Je kunt het zo gek niet bedenken wat er geregeld kan worden als laatste wens: een hond aan het bed, of een priester. En toen er een moslim wilde bidden hielp ze zoeken naar het Oosten op haar telefoon.’
Tot slot vraag ik hem naar de secundaire slachtoffers, de mensen die thuiszitten, ziek en daarom bang zijn of verzuipen in schulden. ‘Ik ben blij dat mensen alvast over de toekomst nadenken, maar daar kom ik nu niet aan toe.’
Dan kijkt hij op zijn horloge en zegt te moeten gaan. Met opgeheven kin loopt Frank het parkeerterrein af en gooit het klokhuis soepel in een lege stalen prullenbak. Het galmt, en ik realiseer me dat iemands optimisme verpletterender kan zijn dan ellende.
Deze 5e coronakroniek van schrijver / kunstenaar Jonah Falke verscheen maandag 20 april in de Gelderlander.
Nog ver voordat ons trof wat ons treft had ik een aardig appartementje in Alicante geboekt om daar tijdens de Goede Week te zijn. Begin maart kriebelde het nog maar een goede week later was dat snel passé en was de trip geannuleerd.
Sindsdien treft ons het intelligent thuisblijven met af en toe een frisse neus. Ik wandel of fiets dagelijks wat in de buurt. Enkele weken geleden trotseerde ik nog de Duitse grens en maakte ik uitstapjes naar Emmerich en Wezel.
Nu is de reikwijdte letterlijk verder ingeperkt tot slechts een straal van pakweg 8 kilometers. Dus ik beweeg me al een poosje op de diagonaal van de leegte.
de diagonaal van de leegte
De diagonaal van de leegte is een complex element. In een veelhoek kun je afhankelijk van het aantal hoekpunten twee of meer diagonalen trekken. In bijvoorbeeld een rechthoek of vierhoek twee, maar in een tienhoek al 35 en als we er echt een schepje bovenop doen -in bijvoorbeeld een honderdhoek- dan heb er al bijna vijfduizend. De veelhoek die bijna overgaat in de cirkel zijn er bijna oneindig veel diagonalen. Maar ‘op-het-moment’ dat de veelhoek een cirkel wordt is er geen enkele diagonaal meer. Daar waar oneindig en nul naast elkaar bestaan is er leegte.
Ook nu in deze tijd lijken uitersten naast elkaar te bestaan. Virologen werken zich te pletter om het virus te doorgronden, de artsen en verpleegkundigen om het verschil te maken tussen leven en niet-leven en wij houden afstand van anderhalve meter van anderen, zelfs van onze buren en familieleden. Ik maak nu foto’s die weinig van doen hebben met de fotografie die ik normaliter ‘bedrijf’ maar veel meer van doen hebben met het fenomeen van de leegte. De stilte van het landschap, het voelen van het licht of het tastbaar maken van een schaduw. Rondom het huis in het oneindige van de leegte, maar ook daar voel ik me wel bij. Hopelijk gaat het u en de uwen in deze vreemde tijd nog steeds goed! Dat wens ik u in ieder geval van harte toe!
JUIST IN DEZE TIJD !
coronakroniek door Jonah Falke
Reijnders zegt dat hij tot ‘loopjongen’ is verworden. Sommige mensen worden nooit ‘oud.’ Reijnders heeft iets jongensachtigs als hij spreekt. ‘De ene helft van de medewerkers werkt keihard, zij hebben verstand van corona, wij doen wat we kunnen om ze te ontzien.’
We staan bij de ingang van de spoedeisende hulp naast een partytent. Het is een triage-tent geworden waar de covid-verdachten zich melden. Een bewaker houdt een oogje in het zeil, verpleegkundigen in beschermende kleding lopen af en aan. ‘Een soldaat vecht en ik zorg,’ zegt chirurg en oncoloog Koen Reijnders opgewekt. ‘Ik denk er niet over na. Dat is iets natuurlijks.’
We gaan het ziekenhuis in. ‘Er is geen dronkenlap met een gat in z’n kop nu. Die bestaan niet meer en dat is heel raar hoor,’ zegt hij zacht en verwonderd. Dan begint hij te lachen. ‘Het mooie van dit alles is dat het niet over concurrentie gaat. Iedereen doet een stap terug of opzij, dat creëert samenhorigheid. Je komt er weer achter waarom je dit werk wilde doen.’
De gangen zijn verlaten maar achter de deuren, die met afzetlint zijn beplakt, gebeurt het allemaal. De onheilspellende stilte in het oog van een orkaan. ‘Dit is mijn poli, normaal zit het hier helemaal vol.’ Er is niemand. Ik vraag hoe lang die stilte nog kan duren. ‘Uiteindelijk is corona een ziekte waar 90% van de mensen bijna geen last van heeft. Van de mensen die ernstig ziek worden overleeft de helft het niet. Voor een relatief kleine groep mensen zet je de hele wereld stil. Terwijl de secundaire patiënten langzaam allemaal slechter worden. Denk aan vaat of kanker patiënten. Als je niet vastloopt op je ziekte, moet je drie maanden wachten, en daar word je heel zenuwachtig van. Ik ben de hele dag aan het bellen met patiënten om ze gerust te stellen. Gelukkig kan ik nog borst en darmkanker operaties uitvoeren, maar dat is het dan ook. Op een gegeven moment gaan mensen het niet meer accepteren, zowel patiënten als professionals.’
We lopen verder en komen snel tot de kern van zijn beroep: ‘De politiek zegt: “Wie moet dan beslissen wie er wel of niet behandeld wordt?” Ik kan u vertellen, dat is mijn werk. Ik voer wekelijks zulke gesprekken. Dat is niet omdat wij God spelen maar omdat wij rationeel willen zijn in wat je iemand nog wilt aandoen. Als een behandeling niet baat, moet je hem niet uitvoeren. Ik ben gek op dat systeem en valse hoop haat ik. Dat klinkt misschien hard, maar zo bedoel ik het vooral niet. Ik ben dit gaan doen omdat ik hou van mensen, maar juist omdat je van ze houdt moet je tegen een ernstig zieke vrouw van negentig kunnen zeggen: geef uw familie een knuffel en ga lekker naar huis, want deze behandeling is een brug te ver voor u. Het gaat om zelfbeschikking en compassie. Maar ik denk dat we net onder zo’n piek door zullen zeilen. Maar wie ben ik,’ zegt hij lachend. ‘Een domme chirurg. Het is mijn wens.’
In een lege gang doemt er een meisje van een jaar of zes op. Ze heeft vuurrood haar en kijkt verloren. Maar ze is niet verdwaald, om de hoek zit haar vader. Reijnders groet ze glimlachend en loopt dan verder.
In een kantoortje tref ik een collega van Reijnders, chirurg Ton van Engelenburg. We spreken verder over de gevolgen voor secundaire patiënten. Hij zegt: ‘Ik ben net een bezig geweest met het inroosteren van een jonge patiënt. Hij heeft een tia gehad en moet een halsslagader-operatie hebben, die kon er niet in, want de patiënt moet daarna naar de IC. Maar als we die niet doen, krijgt hij straks een beroerte, dat wil je niet. Gelukkig kon hij toch geopereerd worden; er was nog één plek vrij op de IC.’
Op weg naar de uitgang vraag ik Reijnders wat hij zo mooi vind aan zijn werk: ‘Je moet niet overdrijven, meehuilen, maar wel laten zien dat het je echt wat doet, anders zit je in de verkeerde business. Waarom krijgt de ene iets wel en de andere het niet? Dat is veelal pech. En zulke mensen wil ik verzorgen.’
De relativering en rust die ik hoopte aan te treffen, vond ik. Dit ziekenhuis is dé plek voor medemenselijkheid maar het is geen plaats van valse hoop. De mensheid is niet te redden, maar de mens an sich soms wel voor een tijdje.
Dit artikel verscheen 14 april in de Gelderlander.
Tekst Jonah Falke | Fotografie Peter van Tuijl
Diary of a pandemic was de titel van de Magnum-nieuwsbrief van eind maart. Verschillende fotografen uit de ‘Magnumstal’ hebben, zeer recent, beelden gemaakt naar aanleiding van de pandemie die de wereld in zijn greep heeft. Als je de grote verscheidenheid aan foto’s en vooral ook de persoonlijke vertaling van de pandemie wilt bekijken klik dan hier. Je komt op de desbetreffende site.
Van een aantal fotografen en fotovrienden krijg ik foto’s toegestuurd die te maken hebben met de huidige situatie. Soms heel feitelijk maar ook beelden die meer symbolisch en verwijzend zijn. We kijken steeds meer in de nabijheid van het dagelijkse. De sociale afstand verkleint zich letterlijk tot het eigen huis, de tuin of in de drie/vier kilometer actieradius voor de dagelijkse wandeling. Afgelopen zondag maakte ik foto’s van het vroege licht in onze kamer. Light inside oudside.
door Jonah Falke
Zoals de gelovige naar Lourdes gaat en hoopt op wonderen, zo kijkt de hele wereld nu naar de intensive care. In een vrijstaand huis langs een landweggetje in Dinxperlo woont zo’n nieuwe heilige. Paulien is IC-medewerker van het Slingeland ziekenhuis in Doetinchem. Ze heeft een schaarse vrije dag in deze twee weken. Voor het eerst sinds de halve wereld in lockdown verkeert, regent het in Nederland.
Een onbevreesde vrouw met kort haar en een opgewonden hond wachten me op. Ik had verwacht dat ze striemen van een beveiligingsbril en mondkapje in haar gezicht zou hebben, maar ze zegt: ‘Die verdwijnen binnen een paar uur.’ Wanneer Paulien thuiskomt en de tv aanzet wordt er over haar werk gepraat. Ze ziet zichzelf niet als een wonder of heilige en dat siert haar. ‘Ik weet al heel lang dat ik belangrijk en heel verantwoordelijk werk doe. Nu ziet de hele wereld dat. Als ik een fout maak, kan dat zo cruciaal zijn, dat een patiënt overlijdt.’
Zuchtend slaat ze haar ene been over het andere en zegt dat de corona IC tien keer zwaarder is dan de normale. ‘Je bent soms met weinig IC-verpleegkundigen die de eindverantwoordelijkheid hebben en je laat je collega’s ook niet in de steek. En die buddy’s (assistenten die van andere afdelingen komen om te helpen) zijn geweldig maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid niet bij hen. Als ik er aan het werk bent sta ik altijd ‘aan’.’ Het is niet zo dat mensen rustig aan de beademing liggen. Constant kijk je of ze geen extra medicatie of andere zorg nodig hebben. Als je met een iemand bezig bent piepen er ondertussen ook apparaten bij de anderen en hoop je maar dat het goed gaat.’
Zonder genoeg IC-medewerkers gaat verder opschalen van bedden niet. ‘Collega’s zijn soms gewoon opgelucht dat aan het eind van een dienst alles goed is gegaan, want het gevoel de controle kwijt te raken is erg naar. IC-medewerkers zijn controlefreaks. Heel gestructureerd werken we lijstjes af. Ik moet er niet aan denken dat ik nog meer mensen tegelijk moet verzorgen. Je kunt momenteel niet terugvallen op je routine.’ Paulien vindt het van groot belang dat er, los van deze crisis, gesprekken gevoerd worden met familie, onder welke omstandigheden iemand nog behandeld wil worden op een IC.
Ik kijk goed naar haar ogen. Vanwege alle beschermde kleding is dat het enige wat coronapatiënten van haar zien op de IC. ‘Een patiënte keek me met doodangst aan voor we haar inslaap brachten, ik kon niet garanderen dat we haar zouden redden, slechts dat we ons best zouden doen. Normaal laten we er familie bij om afscheid te nemen voor het geval dat, maar dat mag nu niet.’ Ze klinkt machteloos. Dat de ogen de weg naar de ziel zijn, lijkt een leugen: ook met ogen is het behelpen. Haar collega’s en ‘buddy’s’ herkent zij niet aan hun ogen. ‘Daarom schrijven we onze naam op onze muts.’
Ik vraag of ze zich goed houdt. ‘Nog wel, maar toen ik laatst op de normale IC werkte, was dat gewoon een opluchting, en voor het eerst droom ik over mijn werk. Ook log ik thuis in om te kijken hoe het met mijn patiënten gaat. Moet ik eigenlijk niet doen. Er word wel psychologische hulp geboden door het ziekenhuis, maar gelukkig heb ik een man en kinderen, maar als je alleenstaand bent is dat misschien anders.’
Toch doet het Santiz (SKB en het Slingeland) het erg goed. ‘De eerste patiënt van Nederland is bij ons van de beademing gekomen en daarna zijn er nog enkelen gevolgd, sommigen zijn zelfs alweer thuis.’ En met die woorden breekt ook letterlijk de zon door buiten. Misschien is Paulien toch écht een heilige.
We gaan de tuin in en ze speelt met haar hond. Pauliens achtertuin grenst aan het hoofdveld van voetbalclub SV Dinxperlo. Vroeger landde er vaak ballen op haar terras en keek haar man soms door de heg naar het amateurvoetbal, vertelt ze lachend.
Voetbalgod Johan Cruijff zei eens: “Als je sneller wilt spelen kun je wel harder lopen maar in wezen bepaalt de bal de snelheid van het spel.” Het mensenleven lijkt de bal en Pauliens werk het spel. Momenteel wordt er niet gevoetbald in Dinxperlo, maar morgen staat Paulien wel weer op de IC.
Dit artikel verscheen maandag 6 april in de Gelderlander
Ik vraag me af in hoeverre het model dat het RIVM hanteert het meest optimaal is. Natuurlijk wil ik net als alle anderen dat er snel een eind komt aan de nog steeds stijgende lijn van opnames van zieke mensen en sterfgevallen. De feiten liegen niet; een model zou een redelijk voorspellend karakter moeten hebben met een geringe foutmarge. Dat voorspellende karakter is echt nodig om onze samenleving te ‘wapenen’ en in te kunnen spelen op de behoefte van morgen. Soms raak ik verdwaasd en vind ik het ongeloofwaardig en twijfel ik sterk aan modellen. Vooral als ’s avond de deskundigen in talkshows over elkaar heen vallen en mijn idee over betrouwbaar vertroebelt. Virologen zijn geen wiskundigen maar naar ik aanneem zijn er talloze wiskundigen en econometristen ook bij het RIVM met deze materie bezig. En toch, als ik dan weer de nieuwe cijfers -dagkoersen-, hoor dan twijfel ik weer volop. Soms is het meer dan twijfel. Bijvoorbeeld op het moment dat de ‘ligduur van patiënten’ in ‘onze RIVM modellen’ uitgaan van al lang achterhaalde cijfers. Misschien zouden andere deskundigen, -wiskundigen-, uit de wereld van de verzekeringen of pretparken eens naar de modellen kunnen kijken. Tenslotte verschilt het model voor de wachttijden voor Joris en de Draak of de Baron in beginsel niet zo heel veel met waar het hier over gaat. Maar misschien word ik nu te simplistisch. Het duurt zolang het duurt, zei mijn schoondochter gisteren. Maar waar ik me weer een stuk beter door zou voelen is iets van een model waardoor er nog nadrukkelijker ingespeeld kan worden op wat morgen en overmorgen nodig is. Overigens, mijn morgen is gevuld met enkele foto’s bij de spoedopname van het ziekenhuis en van een IC-verpleegkundige die even een dag niet hoeft te werken en kan ‘bijtanken’. Jonah Falke schrijft daarover in de zaterdagkrant. Kanjers die medici en anderen die zorgt dat de BV Nederland uit de crisis komt. Hopelijk snel én gezond!
En voor u, doe geen gekke dingen, blijf allemaal thuis, lees je boek, spit je archief nog eens door. En wandel of fiets op afstand als je toch even buitengaats wilt en blijf vooral gezond, Allemaal!
Hij is er kapot van en dat is ook niet zo gek. Een week geleden was z’n broer plotseling overleden. ‘Het was een verkeersongeval’, zegt hij. ’s Ochtends op weg naar z’n werk verloor hij de macht over het stuur. Hij reed rechtdoor over de rotonde, dwars door kademuur, zo de haven in’. De stilte aan het einde van zijn verhaal hangt pijnlijk tussen ons in. Ik weet even niet wat ik zeggen moet.
Voor me op de salontafel ligt een oude bruine leren motorjas met een bijpassende cap. Ik zag ze liggen toen ik binnenkwam. Als een relikwie uit lang verloren tijden liggen ze daar te liggen.
Als hij ademhaalt en zijn verhaal vervolgt knikt hij naar de jas. ‘Die was van m’n vader’, zegt hij en slikt een traan weg. ‘Hij werkte bij de spoorwegen en controleerde elke dag het baanvak op z’n Solex, rijdend langs het spoor. M’n broer woonde nog in het ouderlijk huis’, vervolgt hij. ‘Toen ik bij het opruimen een kast in de slaapkamer opende, hing hij daar, zo goed als nieuw’. Weer valt er een stilte.
Dan kijkt hij me aan. Hij trekt z’n wenkbrauwen op en vraagt: ‘Kan jij er iets mee? Dat ding is veel te groot om te bewaren, maar ik kan er zo moeilijk afstand van doen’.
Dan stel ik voor om het stilleven dat op tafel ligt een plekje aan de muur te geven. In de studio zoeken we het juiste licht en een bijpassende compositie.
Twee weken later heb ik een cadeautje voor hem. De foto van de jas van zijn vader is meer dan een stilleven. Voor hem is het de verbinding met z’n pa en een herinnering aan zijn broer.
Tekst en foto: Ton Constandse
door Jonah Falke
Iemand te jong en abrupt verliezen is nooit gemakkelijk, maar in tijden van fysieke en sociale onthouding is het nog iets schrijnender. Wie net de opgebaarde had gezien en in tranen naar buiten kwam, werd niet aangekeken. Het leek een vorm van respect. Terwijl dat aankijken feitelijk het enige is wat nog mocht. Iemand opperde om de hardst huilende toch even vast te houden: ‘Ik ben niet verkouden, hoor.’ De ratio kwam in conflict met de emotie, en de ratio won. Op het parkeerterrein van een uitvaartcentrum bleven de nabestaanden netjes op gepaste afstand staan.
De kist werd door haar twee zoons, die beiden beroepsmilitairen zijn, en hun geliefden naar buiten gedragen. De jongens liepen statig, met rechte rug, maar waren zichtbaar aangeslagen. De vrouw van de uitvaartonderneming droeg plastic handschoenen. Het chroom van de lijkenwagen blonk in de zon. De autodeuren sloegen te hard dicht. Stapvoets reed de wagen weg en een stoet volgde richting haar buurt. Alle buren bleken op de stoep te staan wachten, als een erehaag. Omdat het onverwachts kwam, ontroerde het me, de buurtkinderen met een bloem in hun hand, de buurvrouwen in tranen en een buurjongentje met een gezicht dat het midden hield tussen ongemak, verveling en brutaliteit. Die buren hadden mekaar misschien al dagen niet meer gezien. En misschien nog nooit in zo’n ijzige stilte. Alleen het zachte draaien van de autobanden op het asfalt moet te horen zijn geweest daar op straat.
Op weg naar het kerkhof, stopten er vele willekeurige auto’s en voetgangers langs de kant van de weg. De mensen dachten misschien dat ze aan het virus was overleden, maar dat was niet zo, ze dachten misschien ook dat dit iets was wat ze vooralsnog alleen uit Italië kenden en vaak zouden gaan zien de komende tijd.
Op de natuurbegraafplaats, in het Slangenburg bos, mochten er maar dertig gasten aanwezig zijn. Dit was de enige uitzondering van het kabinet om nog in een grote groep te verkeren, zonder beboet te worden. Zo goed als mogelijk hield men zich aan de voorschriften.
Ik speechte en zei dat er geen heilige werd begraven. Godzijdank. Marian Derksen was prettig onaangepast, iemand die schwung bracht in een dorpje als Ulft. De kerkhoven liggen waarschijnlijk vol met mensen die niet hadden geleefd zoals ze dat het liefste deden. Zonder dat ze de oorlog meemaakte, zei ze als ze iets ondeugends had uitgehaald: ‘Ik ben ook fout geweest in de oorlog.’ Wie dat spottend kan zeggen, heeft zich van veel bevrijd, volgens mij. Een aanwezige brak. Er klonken kale kreten door het lege bos.
Onder begeleiding van Leonard Cohens ‘So Long, Marianne’ werd ze begeleid naar het graf. Het was tegenstrijdig. De natuur ontwaakte terwijl er iemand werd begraven en haar kleinkind huilde.
Op een tochtige parkeerplaats werd er afscheid genomen door de nabestaanden en gezegd dat er later herdacht en gedronken zou worden. De tekst op het rouw kaartje was van Marian zelf en is het tatoeëren waard: ‘Je hebt al mazzel genoeg, als je geen pech hebt.’ Woorden die op Marian’s lot en deze huidige wereld leken te slaan.
Dit artikel verscheen 28 maart in het dagblad De Gelderlander
Eergisteren overleed Liesbeth List op 78 jarige leeftijd. Toen ik het bericht hoorde was ik meteen weer terug in de tijd. In 2009 fotografeerde ik de musical Edith Piaf in de schouwburg in Doetinchem. Ik ontmoette haar backstages, een kleine gestalte die zich concentreerde op het tweede bedrijf van de musical
Ze is een zangeres van allure die niet alleen mijn hart gestolen heeft. Haar acteertalent mag ook geroemd worden. Edith Piaf had als bijnaam ‘de kleine mus’. Liesbeth List is geen grote vrouw maar zelfs in haar verpersoonlijking van Edith Piaf ‘kroop’ ze helemaal in de huid van de beroemde Franse chansonierre. Ze maakte zich nog enkele decimeters kleiner en was de kleine mus!
In 2010 verscheen het boek Amphion 1968-2010 in het kader van de opening van de nieuwe schouwburg. Het boek staat bol van foto’s die ik maakte van de nieuwbouw (2007-2010) en de optredens tijdens het laatste seizoen in het oude theater (2009-2010). Ook daarin verschillende foto’s van de musical. Liesbeth List speelde in Amphion haar voorlaatste ‘Edith Piaf’. Als je wilt kun je in mijn archief nog wat foto’s over deze musical bekijken.
Het bestuur van de Bibliotheek Galerie Zelhem heeft de vrienden van de galerie en de vaste bezoekers een bericht gestuurd over de expositie die vanwege de coronacrisis nu niet doorgaat en verplaatst is naar de maanden oktober en november.
“Zaterdag 28 maart zou de opening zijn van de tentoonstelling “Zo te zien,…zo gezien” met fantastische foto’s, “straatbeelden” en prachtige beelden. Vanwege de coronamaatregelen hebben we dit helaas moeten annuleren. Het goede nieuws is dat er gelukkig een verplaatsing mogelijk is geworden naar later dit jaar. Nu wordt de opening van deze tentoonstelling gepland op 3 oktober 2020. Om u niet zonder enige vorm van beeldende kunst het weekend in te laten gaan, bieden wij u een kleine digitale expositie aan van de kunstenaars die u anders live zou hebben ontmoet. Het zijn 6 fotowerken, van elke fotograaf 2 werken , Patrick Cambien, Cis Luttikhuis, en Peter van Tuijl en daarbij 2 beeldhouwwerken van Frank Letterie.Voor deze digitale mini opening hebben wij de kunstenaars gevraagd voor u een bijpassende kleine toelichting te schrijven. Het is geweldig dat de exposanten op deze manier willen meewerken. Wij wensen u een mooie digitale opening toe en van harte een goede gezondheid voor nu en later!”
Voor deze expositie heb ik een selectie gemaakt uit mijn straatfoto’s van 2018 en 2019. Ik heb steeds twee foto’s gekozen die een ‘combinatie’ vormen en in de galerie samen op één paneel worden gepresenteerd. In mijn straatfotografie is de werkelijkheid het uitgangspunt. Ik hou van mensen en menselijke activiteit. Maar juist door de situatie, het kader waarbinnen ik het geheel plaats en het momentum dat ik kies wil ik iets uit die werkelijkheid tonen dat verder gaat dan uitsluitend de afbeelding. Mijn interesse zit met name in het verhaal, -de story-, die ik wil verbeelden. Juist om de mentale werkelijkheid te versterken heb ik voor deze expositie gekozen voor steeds twee foto’s. Soms zijn het beelden die contrasteren, een andere keer hebben ze juiste een verdiepende of bevestigende betekenis in het ‘verhaal’.
De foto’s zijn vaak op heel verschillende plaatsen en momenten gemaakt. De foto van het lachende jongentje met zijn 1000-pieces puzzel bijvoorbeeld maakte ik in 2018 in Arles tijdens het grote Fotofestival aldaar. De energie spat ervan af en het letterlijke lichtvoetige moment maakt dat hij de zwaartekracht welhaast trotseert. Zijn gulle uitbundige lach naar mij of u als beschouwer maakt ons deelgenoot van zijn plezier. In schril contrast daarmee staat de foto van het Belgische echtpaar in Oostende (2019). In een Escherachtige omgeving staan ze bijna hulpeloos met de rolstoel voor de trap. Alle andere barrières in de foto maken dat ze zich opgesloten moeten voelen en de enige uitweg die er feitelijk lijkt te zijn is voor hen onneembaar. De twee foto’s noem ik ‘movement I en II’. Je zou kunnen denken dat ze gaan over letterlijke beweging. Maar evengoed kun je je voorstellen dat het gaat om bewegingsonvrijheid en zelfs een interpretatie die van doen heeft met levensfases – van jong tot oud- kan zich opdringen. Het verhaal van de beschouwer is wat mij betreft de eigen werkelijkheid. Een werkelijkheid die een eigen leven kan gaan leiden; een verbeelding kan worden door kader en momentum van de situatie.