Woman smoking on a bench in Myrnohrad, Donetsk, Eastern Ukraine
March 2nd, 2021
Fotograaf Mark Neville (Londen 1966) deed zijn oproep met het recent uitgegeven boek ‘STOP TANKS WITH BOOKS’. Enkele maanden geleden publiceerde hij dit nieuwe boek waarin hij een oproep doet om de voortdurende strijd voor Oekraïnes onafhankelijkheid te ondersteunen. Na slechts luttele weken bleek de oproep werkelijkheid te zijn geworden en schreeuwt de wereld om giften, geld en goederen voor het land dat wreed is aangevallen. De macht van de documentaire fotografie ten spijt zullen zijn boeken geen halt toeroepen aan de vreselijke oorlog die door Poe-Tin is ontketend. Waarom is de terechte vraag.
De voortreffelijke fotograaf Mark Neville (o.a. postdoctorale studie aan de Rijksacademie, Amsterdam) beweegt zich in de fotografie op het snijvlak van kunst en documentaire fotografie. Maak kennis met zijn uitgebreide oeuvre op zijn website!
Voor wie maak je eigenlijk foto’s. Wat wil je vertellen en aan wie. Is het een vorm van tijdverdrijf of wil je de wereld veranderen. Welk doel dient de fotografie, welk doel dient jouw fotografie. Deze en meer van dit soort vragen schieten door mijn hoofd bij het zien van het werk van de Britse fotografe Gaby Laurent. Let wel dat ik die vragen geenszins stel om haar fotografie of bedoelingen te kleineren. Eerder is het de speelsheid, het ongedwongen karakter, het enigszins wereldvreemde én het ogenschijnlijke pretentieloze die deze gedachten bij me oproepen. Is fotografie, vrije fotografie, persoonlijke fotografie misschien toch alleen maar spelen in de wereld waarin je leeft. Niets meer, maar ook niets minder.
Veel van haar foto’s ogen toevallig. Maar er zijn ook situaties die een concept doen vermoeden. Wordt de toevallige wereld en het maakbare door haar bij elkaar gebracht. Laat ze daarmee zien dat zelfs het maakbare (moment) nog door het toeval wordt gedirigeerd. Dat het succes van het maakbare, de succesvolle carrière of onderneming, het succes in het algemeen niet geheel los staat van het toeval, niet geheel los staat van het geluk of de pech. In haar boek Falling valt ze regelmatig zelf. Vallen kun je leren maar als je valt is het nooit helemaal zeker hoe je valt. Misschien gaat haar fotografie wel over maakbaarheid. Als ik zo naar haar werk kijk krijgt het begrip speelsheid bijna als vanzelf nog weer een andere dimensie.
In het artikel ‘Het lot, de fantasie en de onzekere toekomst: de beste fotoboeken van de maand’ [ANOTHER] worden hele verschillende soorten fotoboeken van bekende en minder bekende fotografen kort en bondig besproken met steeds enkele foto’s als voorbeeld. Ook het boek Falling van Gabby Laurent komt daar aan de orde. Voor wie wil kijken en lezen …. Another
ANOTHER besteedt aandacht aan mode, kunst, fotografie, lifestyle en nog veel meer. Op de website is het ook voor fotografen heerlijk toeven, zeker op de fotografiepagina. Kijk maar eens op de pagina van kunst en fotografie.
Ik heb wel even getwijfeld of ik deze blog -nu- aan het eind van het jaar zou publiceren. Als je kijkt naar het jaar 2021 dan is dat in heel veel opzichten niet zo florissant verlopen. Mijn blog is een fotografieblog en ik ga hier dan ook niet in op allerlei politieke en maatschappelijke missers, noch de negatieve tendensen benoemen die op verschillende manieren in onze samenleving zichtbaar zijn geworden. Laat staan de Covid-19 ellende die het jaar opnieuw ‘beheerst’ heeft.
Mijn twijfel bestond erin dat de fotograaf die ik hier een plekje wil geven -Kirsty Mackay- nou niet het meest romantische en optimistische werk maakt dat je -snakkend naar het positieve in deze tijd- zou wensen. Maar ja, misschien is juist deze tijd, de donkerste en kortste dagen van het jaar toch wel een gelegenheid voor wat zwaardere kost. Met het idee, volgend jaar wordt alles beter.
Mackay is fotograaf die sociale kwesties belicht op een confronterende manier. Daarbij schuwt ze het niet om de keuzes die de overheid maakt direct in verband te brengen met de mogelijkheden van mensen die daar mee te maken hebben. Pijnlijk wordt duidelijk dat kansen van mensen ongelijk verdeeld zijn met name op plekken waar de overheid geen of te weinig oog daarvoor heeft. De overheid biedt te weinig aan problematische wijken of steden. Er lijkt weinig eer aan te behalen, zo lijkt men te denken. Maar naar mijn idee zijn grote contrasten in levensomstandigheden van mensen, tegenstellingen in armoede en rijkdom de belangrijkste oorzaak van onvrede en ontwrichting van de samenleving ‘all over the world’. De wereld dreigt ten onder te gaan aan deze grote verschillen. Kijk naar oorlogen, klimaateffecten, vluchtelingenstromen, fakewerkelijkheid, etc. etc. Als zodanig is het goed dat er mensen zijn zoals Mackay die het signaal geven om tot actie te komen.
Haar huidige boekproject The Fish That Never Swam , gaat over de discriminatie van mensen uit de arbeidersklasse in Glasgow. Een stad waar de gezondheidsresultaten niet overhouden en de mensen een aanzienlijk lagere levensverwachting hebben dan elders.
Maar het is niet alleen dit boek dat de triestheid van het leven op een indringende manier laat zien. Nagenoeg haar gehele werk straalt iets uit van somberheid, gemis, weinig hoopvol en tragedie. Ze doet dat op een redelijk directe manier die unheimisch aanvoelt én bovendien voor mij nog een laag heeft die moeilijk benoembaar is. Alsof wat je ziet nog niet echt het ergste is, dat daaronder nog meer schuil gaat. De titel ‘De vis die nooit zwom’ zegt genoeg. Een metaforische titel die verwijst naar het leven dat niet bestaat of niet zou mogen bestaan.
Jo Ann Chaus is een Amerikaanse fotograaf en woont en werkt New York. In 2016 publiceerde ze in eigen beheer “Sweetie & Hansom”. Het boek gaat over een Amerikaans gezin en geeft als het waren commentaar op familierelaties, het ouder worden en het verstrijken van de tijd, de onschuld van de jeugd, de tragische kant van een verslaving en de kwetsbaarheid van het leven. Jo Ann heeft de persoonlijke foto’s gemaakt over een periode van zeven jaar, voor en na van de tragische dood van haar zoon en broer.
Op haar website staan twee indrukwekkende series ‘Conversations with Myself‘. Het zijn zelfbeelden waarin ze de relatie onderzoekt die zij ‘met zichzelf heeft en met haar omgeving’.
Ze laat zich inspireren door gevonden en veelal oude kledingstukken, locaties die ze aantreft of naar op zoek gaat en momenten van herinnering. Het heden is in haar foto’s aanwezig en tegelijkertijd is er een soort van historisch aspect, alsof ze haar verleden en gevoelens daarover met je wil delen. Met haar foto’s neemt ze je mee buiten het directe kader van wat je ziet.
Jo Ann en Cindy Sherman zijn van hetzelfde geboortejaar en beiden tonen met hun fotografische zelfbeelden/zelfportretten een feministische boodschap. Wat mij betreft wel op een heel eigen persoonlijke én bovenal interessant andere manier!
Neem zeker een kijkje op de website van Jo Ann Chaus. Naast de twee uitgebreide series ‘Gesprekken mij mijzelf’ is er nog veel meer te bewonderen.
De eerste keer dat ik haar naam hoorde was pakweg een jaar of zes geleden. Ton, deelnemer aan een van mijn mentoraten was een fan van haar en vertelde dat hij graag in de geest van Kawauchi wilde werken. Ik heb enkele filmpje over haar bekeken om haar werk en werkwijze te leren kennen. Dat op zich was al een ontdekkingstocht in de fotografie van een bijzondere vrouw.
‘Als ik fotografeer denk ik niet aan wat er was of wat er komt’
‘I want to live on the moment‘
Mijn advies destijds aan Ton was, vergeet alles wat je geleerd hebt en fotografeer wat je belangrijk vindt. Fotografeer het alledaagse met je hart en doe het op een manier die voor jou goed voelt. Volgens mij is dat de belangrijkste fotoles van Kawauchi. Ik realiseer me dat dit dicht komt bij wat men tegenwoordig miksang fotografie noemt.
AS IT IS
Toen Rinko Kawauchi in 2001 op de internationale kunstscène arriveerde met de gelijktijdige publicatie van haar eerste drie fotoboeken, Utatane , Hanabi en Hanako , werd haar werk geprezen om zijn eenvoudige maar sublieme weergave van het alledaagse.
Nu twintig jaar later heeft ze meer dan 20 fotoboeken gepubliceerd, de een nog fraaier vorm gegeven dan de ander. Ton had zo’n boek en hij bladerde het boek uitsluitend door met witte handschoentjes aan.
Wat typeert haar fotografie naast het alledaagse. Het zijn tere momenten, momenten in het leven van dieren, landschappen, mensen en objecten. Momenten die alles te maken hebben met het hier en nu en tegelijkertijd een sfeer van vergankelijk ademen. Het lijken soms momenten van niets, maar het zijn de serene individuele aanrakingen van een fotograaf die het alledaagse tot bijzondere kunst verheffen. Kawauchi laat zich inspireren door het moment, ‘haar zijn’ op dat ogenblik. Zoals ze zelf zegt, ik vergeet de wereld om me heen om te fotograferen wat ik zie en voel.
Het nieuwste werk van Rinko Kawauchi maakte ze tijdens haar eerste moederschapsjaren. In een dergelijke periode staat de dagelijkse beleving van de moeder zonder meer al op de voorgrond. Een fotograaf als Kawauchi maakt haar gevoel en beleving universeel en daarmee herkenbaar voor velen. Ook voor niet-moeders!
Bekijk zeker haar website voor een nader onderzoek, ga met haar op pad én raak geïnspireerd!
Maarit Hohteri is geboren in Helsinki (1976) en studeerde in 2002 af aan de zogenaamde Helsinki School.
The Helsinki School
De ‘Helsinki School’ vertegenwoordigt een geselecteerde groep fotografen die aan de Aalto University School of Arts, Design and Architecture, zijn opgeleid. De Helsinki School staat voor een specifieke benadering van het onderwijs waarin denken en samenwerking niet altijd op een harmoniemodel gestoeld hoeft te zijn. De nadruk lag niet alleen op het fotografie-onderwijs sec, maar ook op het breder bevragen van kunst en ideeën in termen van hun inhoud en betekenis. Bovendien hanteerde men een hoge kwaliteitsstandaard. Deze aanpak heeft ervoor gezorgd dat de fotografen die afgestudeerd zijn een groot scala aan thema’s uitwerken en daarbij een persoonlijke beeldtaal hanteren. Het credo van de Helsinki School is dat elke generatie de tijd en ruimte heeft om zichzelf uit te vinden en te leren van de anderen en uiteindelijk zich persoonlijk uit in de kunst en in de fotografie.
Dit lanceerde een reeks eigenzinnige individuele en groepstentoonstellingen -aanvankelijk in de Scandinavische regio- maar later ook daarbuiten. Bovendien werden een flink aantal boeken gepubliceerd door uitgever Hatje Cantz.
De fotograaf Hohteri is dus een exponent van deze Helsinki School die binnen fotografieland zelfs wel een stroming wordt genoemd, zoals bijvoorbeeld de Dusseldörfse Schüle (opgezet/gesticht door het echtpaar Becher, beiden professor aan de academie in Dusseldörf). Ik denk dat dit niet helemaal opgaat omdat de thematiek en vooral de werkwijze te divers (en persoonlijk) zijn. De enorme eigenzinnigheid en hoge kwaliteit van het fotowerk van de reeds van afgestudeerde fotografen daarentegen zijn naar mijn idee echt de verdienste van de academie.
Maarit Hohteri fotografeert haar leven en de mensen om haar heen. Ze legt feiten en emoties vast van momenten in haar persoonlijke ervaring die niet per se van bijzonder belang zijn. Ze verzamelt beelden van haar privéleven die een soort visueel dagboek vormen, een persoonlijk archief dat zich uitstrekt van het begin van haar studie aan de University of Art and Design Helsinki tot op de dag van vandaag.
Als de snapshot-achtige foto’s van Maarit Hohteri formeel verwant zijn aan het werk van de Amerikaanse kunstenaar Nan Goldin, is haar artistieke benadering veel minder existentieel. Vergeleken met de wereld die wordt vertegenwoordigd in het werk van Goldin, dat meestal mensen afbeeldt die aan de rand van de samenleving leven (drugsverslaafden, travestieten, enz.), is de wereld van Maarit Hohteri minder gewelddadig en destructief. Omringd door jonge bohemiens die met hun vreemd gekleurde haar, piercings en tatoeages provocerender lijken dan ze in werkelijkheid zijn, lijkt het milieu van Maarit Hohteri meer beschermd en onschuldiger dan dat van haar beroemde leeftijdsgenoot.
In haar werk vertelt Maarit Hohteri het verhaal van haar leven, met familie en vrienden, door middel van foto’s van zowel banale als bijzondere gebeurtenissen. In haar regie ontmoet de kijker mensen, neemt deel aan feesten en discussies, maakt kennis met het leven op de universiteit of wordt getuige van beautydutjes van meisjes. De mensen, plaatsen en emoties op de foto’s zijn allemaal authentiek; niets is opgevoerd voor de camera. Maarit Hohteri is gewoon getuige van deze gebeurtenissen. Met haar werk heeft Maarit Hohteri niet alleen een kostbaar verslag van haar eigen leven gemaakt, maar ook een kroniek van haar generatie. Kijk op haar website voor meer foto’s en info.
In de jaren zestig van de vorige eeuw vierde de ‘bedachte’ kunst -de conceptuele kunst- hoogtij. Land art was toen eveneens een kunstuiting in de lijn met minimal art of art povera. Richard Long (Bristol 1945) verhief het wandelen tot kunst en hij was niet de enige.
In absolute zin was het wandelen an sich de kunstuiting voor de land-art kunstenaars. Maar ook werden er wel ingrepen in het landschap verricht, vaak vanuit een bepaalde maatschappijkritische houding of vanuit de drang om nieuwe elementen aan het landschap toe te voegen. Om ‘de kunst’ aan anderen te kunnen overdragen – immers kunst moet toch overdraagbaar zijn – maakte deze kunstenaars – en ook Richard Long dus – foto’s tijdens de wandelingen en verzamelden ze objecten.
Long creëerde al tijdens zijn studententijd zijn eigen zogenaamde olifantenpaadje op het grasveld bij de universiteit. Elke dag liep hij over het nieuw te vormen pad en zijn creatie fotografeerde hij elke dag.
Jan Dirk van der Burg is thans Fotograaf des Vaderlands. Een van zijn projecten was ‘het olifantenpaadje (2011). Veel van zijn werk is typologisch van aard en in zijn werk weet hij de dagelijkse dingen op een bijzondere manier te tonen, met humor met een filosofische ernstige ondertoon voor wie er zo naar wil kijken. Hij maakt van veel van zijn projecten een boek. Kijk op zijn website voor meer informatie.
Een olifantenpaadje -soms ook wel afstekertje of afsnijdertje genoemd is een niet-officieel fiets- of wandelpad dat bedoeld en onbedoeld door gebruikers van de reguliere fiets- en wandelpaden in de loop van de tijd wordt gecreëerd. Van A naar C via B is altijd langer dan van A naar C. Daar hoef je zelfs de stelling van Pythagoras niet voor te kennen. Nog sterker het is één van de axioma’s in de wiskunde. De kortste verbinding tussen twee punten is een rechte lijn.
Nog even terug naar de landschapskunstenaar Long. Hij maakt in het landschap bijzondere sculpturen die hij daarna fotografeert. Hieronder staat daarvan een fotovoorbeeld. Maar op zijn website vind je er nog veel meer ….
De Nederlandse fotograaf Michel Szulc Krzyzanowski maakte vanaf 1975 tot midden jaren tachtig een groot aantal foto’s waarin het landschap een belangrijke rol speelde. Eigenlijk moet het preciezer geduid worden. Zijn foto’s gingen over tijd, ruimte en licht en waren altijd in een reeks gemaakt. Deze sequenties zijn wereldberoemd geworden. Zijn ingrepen op het landschap waren fotografisch van aard en het uitgangspunt voor hem was de fotografische reeks, anders dan bij de land-art kunstenaars. Alhoewel de verschijningsvorm veel overeenkomst heeft is het uitgangspunt anders, dat van de fotograaf tegenover dat van de landschapskunstenaar.
Op zijn Website schrijft Michel Szulc Krzyzanowski “Het maken van sequenties was een hulpmiddel in mijn persoonlijk groeiproces. In 1985 constateerde ik dat het belemmerend zou gaan worden wanneer ik daarvoor sequenties zou blijven gebruiken. De effectiviteit nam namelijk sterk af. Ook kreeg ik het gevoel dat na 14 jaar sequenties maken, alles wat er in die specifieke beeldtaal te zeggen valt door mij was vastgelegd. Ik wilde niet in herhalingen gaan vallen en doorgaan met het variëren op oude ideëen. Ik wilde geen epigoon van mezelf worden. Ik wilde verder groeien en nieuwe fotografische wegen inslaan.
Wandelen is niet alleen kunst maar kent ook een wetenschappelijke insteek. Mijn Iphone telt mijn stappen maar evenzeer mijn trapbewegingen en neemt aan dat beide bewegingen hetzelfde resultaat te moeten geven als het gaat om de afgelegde weg. Als ik 40 km heb gefietst geeft mijn stappenteller steevast ongeveer 10 km aan. Volgens recent wetenschappelijk onderzoek zou een hoog aantal stappen per dag de kans op een langer leven sterk vergroten. En hiervoor zou je niet eens 10.000 passen per dag hoeven te zetten. Mogelijk dat de Iphones van de toekomst de gedane stappen meteen omzetten in verlenging van het leven in minuten en seconden. Waarschijnlijk is het ingewikkelder, maar ja vliegen naar de Maan, Mars of Venus was lange tijd ook niet eenvoudig.
In de afgelopen weken heb ik wat meer opgelet…. Het wandelen is niet hetzelfde als het lopen. Het ‘grote lopen’ doe je in de stad of op je werk, wandelen in het bos en de heide of tijdens de lunchpauze met je collega in de nabijheid van het complex of de winkel waar je werkt. Lopen is voortbewegen zonder waarneming of mijmering. Het dient het doel om ergens te komen en je ding te doen. Wandelen is je ding doen. Misschien een op zichzelf staande kunst.
de kunst van het wandelen
versus het fysieke van het lopen
In de voetsporen van een ander, een miniwandeling of loop, niet in het museum als ‘landart’ maar gewoon op straat in Middelburg.
Kunstenaar en fotografe Olivia Milani is gefascineerd door beelden en de kracht van beeldtaal sinds ze zich kan herinneren. Ze studeerde fotografie aan Central Saint Martins in Londen en studeerde af met een postdoctorale graad in fotografie. Door haar nieuwsgierige, leergierige en lyrische blik creëert ze subtiele, open verhalen die meestal uitgroeien tot langlopende projecten. Reizen is een belangrijke inspiratiebron voor haar werk.
In haar werk ervaar ik de essentie van haar beeldtaal. Het visualiseren van feiten en ideeën op een persoonlijke manier die sterk wordt gestuurd door emoties. Bovendien zijn de foto’s in de series sterk associatief zowel qua vorm als narratief. Daarmee worden het verhalen die dromerig zijn, een bepaalde sfeer oproepen en een beroep doen op het inlevingsvermogen van de beschouwer. Ze nodigt de kijker uit met haar beelden, zoiets van ‘ga met mij mee om te zien wat ik voel’.
In de serie OOSTELIJKE WINDEN keert ze terug naar haar familieverleden. In VLOEIENDE RANDEN gebruikt ze ‘de stilte’ om ‘de beweging’ te beheersen en ‘de duisternis’ om in ‘het licht’ te kijken. Iets van die dubbelheid zit zeker ook in de serie DE STAD DROOMT. Enfin, kijk zelf maar op haar website en laat je ook inspireren tot persoonlijke verhalen. Als je durft en wilt natuurlijk!
BEELDMAKER Richard Tuschman begon begin jaren negentig te experimenteren met digitale beeldverwerking. Hij ontwikkelde een stijl waaruit zijn interesse voor schilderkunst en fotografie volop blijkt.
Zijn stijl laat zich beschrijven in termen van nostalgie, beschouwend en visueel sterk door tinten, lichtomstandigheden en kleurgebruik.
Zijn beelden [o.a. Kindertijd] tonen niet de echte wereld, wel een wereld die daarop verbluffend veel lijkt. Juist die frictie tussen echt en onecht geeft een spanning aan mij als kijker. De magie van tijd en ruimte in het hier en nu. Of speelt het toch alleen af in de fantasie. In het brein van de fotograaf/kunstenaar en tenslotte ook in die van de kijker. Je vraagt je af wat er gebeurt. Romantiek wordt gecombineerd met een surrealisme dat enigszins benauwd.
Zelf zegt hij in een interview over zijn werk: “Ik ben opgegroeid in de Amerikaanse buitenwijken van het Midwesten in het begin van de jaren zestig. Veel van mijn werk weerspiegelen mijn ervaringen in de tijd van een jong kind, dat probeerde zijn wereld en zijn familierelaties te begrijpen. Voor deze visuele memoires heb ik fotografisch beelden uit mijn kindertijd gemaakt. Op basis van herinneringen en familiekiekjes heb ik replica gemaakt van delen van het interieur en exterieur van mijn ouderlijk huis. Vervolgens heb ik acteurs-modellen geregisseerd en gefotografeerd die op mijn familieleden leken.
De kindertijd is een even emotioneel complexe periode als elke andere levensfase, hoewel we als kinderen niet het vermogen hebben om zo’n breed scala aan gevoelens in een samenhangend perspectief te plaatsen. Het leven kan dan soms bijzonder magisch, soms mysterieus en soms verbijsterend triest zijn. Mijn hoop en mijn doel was om foto’s te maken die zowel de vreugde als de pathos van de kindertijd uitdrukken.”
Er staan prachtige series op zijn website. Ik heb o.a. genoten van de Hopper-serie, de jong-volwassenen en mijn kinderjaren. En ook zijn geconstrueerde stillevens zijn eigenzinnige nieuwe ‘verbeeldingen’. Anderen zullen waarschijnlijk weer andere waarderen. Neem in ieder geval een kijkje op zijn website, maak nader kennis met hem en zijn werk en oordeel zelf!
Soms worden je ogen geopend nog voordat je goed en wel wakker bent. In het schemergebied tussen slapen en waken treden merkwaardige fenomenen op. Misschien lijkt de droom van zojuist wel werkelijkheid te worden en wil je dat moment zo lang mogelijk koesteren.
Het is overdreven om te zeggen, maar iets dergelijks gebeurde toen ik klikte op een link van de website van de 23-lentes-jonge Belgische fotografe Elisa Maenhout. Soms lijkt het of je als ‘alwetend’ fotocoach een ontdekking doet en -voor jezelf- voorspelt dat deze fotograaf een grote toekomst tegemoet gaat. Of het waar is weet ik niet maar ik gun het haar in ieder geval helemaal. Haar werk heeft me echt verwonderd. Met name de vele verschillende invalshoeken en de benadering van het project over de zeemeerminnen verbaast me in het besef dat Elisa pas 22 was toen ze dit project al voor een groot gedeelte realiseerde.
Elisa’s werk richt zich op mensen en het recreëren van de werkelijkheid als een droomwereld. Haar stijl is heel divers, terwijl ze fotografeert, blijft ze zoeken naar haar eigen stem in de fotografiewereld. Elisa is gespecialiseerd in onderwaterfotografie. Haar projecten uit het verleden waren voornamelijk gericht op documentairefotografie, maar Elisa gelooft dat er een dunne lijn is tussen de documentaire en de conceptuele benadering. [Citaat uit de aankondiging van de expo Opus One ’20 in de Permeke-bibliotheek in Antwerpen. Wij kunnen er vanwege de Coronamaatregelen niet naar toe maar via de aankondiging op BREEDBEELD kun je wel kennis nemen van de andere pas afgestudeerde fotografen die hun werk aldaar tonen.]
In een oude ‘DE MORGEN’ uit 2018 lees ik over het werk van Elisa: “Mensen die zich vereenzelvigen met zeemeerminnen en -mannen. Daarover gaat de reeks Where the Sky meets the Sea. ‘Over mensen die het leuk vinden om zich te verkleden en echt geloven in de fantasiewereld’, vertelt Maenhout. Het fenomeen komt overgewaaid uit de VS en Australië. Inmiddels is er wereldwijd een hechte gemeenschap van mensen die zich regelmatig in een neopreen of siliconen pak wurmen. Overigens is zo’n pak, dat makkelijk een paar duizend euro kost, best ingewikkeld om aan te trekken; je bent er soms wel een kwartier zoet mee. ‘Ze vetten hun benen in met olie. Zo’n pak moet goed strak zitten opdat het niet uitglijdt in het water.’ Sommigen dragen ook pruiken met lang zeemeerminnenhaar. Maenhout fotografeerde de zeemeerminnen op gespecialiseerde conventies, bij hen thuis of in zwembaden. Vaak zijn dat privé- of gehuurde baden, want met zo’n staart mag je niet overal binnen. In Beringen verzamelen ze zich maandelijks in het duikcentrum. Hun gevoel voor fantasie is wat hen bindt. ‘Ze houden van een sprookjeswereld’, aldus Maenhout.
Vanja Bucan werd in 1973 geboren in Slovenië. Nadat ze een graad in de sociologie had behaald (Universiteit Lublijana) volgde ze fotografie aan de academie de Schone Kunsten in Den Haag (2006 – 2010). Thans woont en werkt ze in Berlijn. Haar lijst van exposities en onderscheidingen is vrij fors. Recent behoorde ze tot de Top Tien van Lens Culture Critics Choice Award.
Ze is aanvankelijk als documentair fotograaf opgeleid en dat was ook haar werkveld. Sinds een aantal jaren is het werk autonoom en conceptueel van karakter geworden. Ze werkt in series waarin vaak het lichaam en de natuur, -haar omgeving in het algemeen-, een rol spelen. Het zijn zeker geen verhalende beelden. Tussen lichaamsdelen en de natuur/omgeving lijkt er een verbinding te ontstaan maar tegelijkertijd worden daar ook vragen bij gesteld. De symboliek verwijst naar twee werelden. Welke is niet duidelijk. Kan het liefde zijn of is het juist afkeer. Is er verlangen of de ontkenning daarvan. Vanwege de beeldtaal zijn het ook visueel interessante beelden, meer beschouwend, filosofisch van aard dan feitelijk fysiek. Ook de psyche van de mens, waarvan vaak maar een deel van wordt getoond, vormt een thema van haar fotografische zoektocht.
Wat zijn jouw valse herinneringen? Of zijn het slechts herinneringen? Heb je daar ook foto’s van? Inspireert Vanja Bucan je om ook een dergelijke zoektocht te gaan maken? Neem zeker een kijkje op haar website waar verschillende series op staan die tot nadenken stemmen.
Gisteren op BREDAPHOTO bekroop me bij tijd en wijle de vraag naar het kip of het ei. Vooropgesteld ik heb met enkele fotovrienden me volop vermaakt en tegoed gedaan aan geweldige boeiende foto’s.
Het festival blinkt al jaren uit door de focus op de documentaire fotografie. Ondanks de wat geringere omvang kan het wat betreft de verhalende fotografie prima vergeleken worden met het mondiale jaarlijkse fotofestival Les Rencontres d’Arles. Dat ging dit jaar niet door, BREDAPHOTO wel!
Ik heb enkele fotografen in mijn ‘schriftje opmerkelijke fotografen‘ geschreven. Fotografen die me persoonlijk zeer aanspraken. De ene keer door het type werk dat ze maken en waarmee ik me verwant voel. Een andere keer juist vanwege een heel andere benadering en de voelbare (persoonlijke) visie op de wereld die ik als aangrijpend of zeer verrassend wil betitelen. Chen Ze, als jong talent in 2019 in FOAM, verontrust met beelden met als titel The Bearable. Het is een reflecterende documentatie van de donkere geschiedenis van de in vier jaar tijd aan zichzelf toegebrachte schade. Zelfs als de toelichtende tekst alleen in het Chinees erbij was geplaatst, lees je -en ervaar je- de foto’s met al je zintuigen. Het verhaal achter de foto’s dat het ‘de geschiedenis’ van de fotograaf betreft maakt het niet minder of meer aangrijpend, hoogstens persoonlijker.
De beelden van Kincsõ Bede (1995) liegen er ook niet om. Ze is Roemeense en heeft het communistisch tijdperk alleen maar van horen zeggen. Kennelijk zijn de gruwelijke verhalen van haar ouders en andere familieleden meer dan voldoende om een doorleefde serie zwart-wit te maken die verwijst naar macht en onderdrukking. BREDAPHOTO schrijft: “alle trauma’s die van haar ouders zijn geërfd komen allemaal samen als visioenen in haar hoofd en gevoelens die ze in haar lichaam voelt.” Dat voel je als je bij haar foto’s in de -als gevolg van corona- nagenoeg verlaten ruimte van het KPN gebouw bent!
Eigenlijk heb je nauwelijks een verhaal nodig bij het bekijken van dit soort foto’s. Dat geldt zeker niet alleen voor deze twee fotografen. Er zijn er heel wat. Daartegenover staat dat bij een aantal series het verhaal belangrijker lijkt dan de fotografie. Soms dacht ik wat hebben deze foto’s überhaupt met dit verhaal te maken.
Documentaire fotografie kan vele gedaantes aannemen en dat wordt zeker duidelijk tijdens het bezoek aan ’the best of times / the worst of times, het all-over thema van BREDAPHOTO. Als het verhaal en de foto’s met elkaar een zeer vage, -of in mijn ogen geen-, relatie aangaan, haak ik af.
Nog even deze fotograaf. Drie grote TV-schermen met daarop drie verschillende slideshows met opmerkelijke en vaak humorvolle straatscenes. Liu Tao is een fotograaf met oog voor het alledaagse dat bijzonder is. Daar houd ik van … Door kader en moment wordt de wereld in een klap heel anders. Kijk zelf maar eens op zijn Instagram account.
Ondanks dat alles in het centrum van Breda bijeengebracht en goed te belopen is, moet je echt een hotelletje boeken. Na een kleine drie uur trad er kijkmoeheid op. Zelf nog wat foto’s maken is dan ontspannend, in ieder geval wat mij betreft.
Om nog even op het kip en het ei terug te komen. Is het verhaal leidend of is de fotoserie het uitgangspunt. Maakt dat iets uit, of zijn het gescheiden werelden? Hoe ga jij in jouw fotografie hiermee om?
Een week of wat geleden schreef ik een blog over ‘for ever young’. Deze blog is geenszins een vervolg maar heeft wel alles te maken met leeftijden waarop mensen pieken. Als je een tweede (of 3e, 4e of 5e) taal wilt leren kan dat het beste als je een jaar of zeven bent. Rond je 22e kun je het beste onbekende namen onthouden en de beste leeftijd om een marathon te lopen is wanneer je 28 bent. Dit wordt natuurlijk allemaal gelogenstraft zelfs al binnen mijn familie; mijn vrouw net boven de middelbare leeftijd studeert een nieuwe vreemde taal, mijn schoonzoon van rond de vijftig loopt in een jaar twee marathons en een van onze kleinkinderen van twaalf weet feilloos alle beroemde en fameuze kite surfers van de hele wereld te noemen.
In deze blog wil ik het hebben over twee, weliswaar heel verschillende, fotografen die tot het einde van hun arbeidzame leven nog nimmer een camera hadden aangeraakt om vervolgens tot ‘fotografische beroemdheden’ uit te groeien, althans zeker na deze blog.
Gilbert Garcin was directeur/ondernemer van een lampenfabriek. Toen hij op 65 jarige leeftijd zijn bedrijf verkocht en met pensioen ging begon zijn fotografische carrière. Hij had een fotoworkshop gevolgd in Arles en dat was de impuls voor jarenlange conceptuele fotografie op hoog niveau.
Zijn vrouw en hij zelf waren de modellen in een niet realistische fantasiewereld. Hij plaatste zich zelf, gekleed in een gewone sjofele overjas en zijn vrouw in dito outfit, in absurde en onontwarbare situaties. Alle dilemma’s die te maken hebben met gewicht, zwaartekracht, het begin of het einde, licht of donkerte werden van stal gehaald om te verwarren. Tegelijkertijd doet het werk, weliswaar met een gulle glimlach om de mond, ons de complexiteit van de wereld beseffen. In 2016 had hij op het mondiale fotofestival in Arles nog drie grote zalen met zijn werk. Hij overleed in april 2020 op negentigjarige leeftijd na een, wat je zou kunnen noemen, ‘zilveren artistiek jubileum’.
De tweede fotograaf die ik even wil voorstellen is Paul Kessel. Zijn werkterrein was klinische psychologie en psychoanalyse en hij was universitair docent. In 2008, net voor zijn zeventigste verjaardag, volgde hij lessen aan het International Centre of Photography in New York. Dat was het begin van een weergaloze carrière als straatfotograaf. Hij heeft al verschillende prijzen gewonnen en volgens het befaamde Lensculture behoort hij tot de 100 beste straatfotografen van de wereld. Garcin was de fotograaf die ons de verwondering en de schoonheid van het concept voorschotelde. Paul Kessel is de man die snuffelt en loert op het moment, het voorval, de ultieme situatie dat alles in het kader valt. Niet met voorbedachte rade maar terstond reagerend met al zijn vezels in zijn lijf. Mogelijk dat vanuit zijn psychologische ervaring hij in staat is om met een bijna voorspellende karakter te ‘weten’ wat er gaat gebeuren. Want dat is de kracht van de goede straatfotograaf. Anticiperen op wat er staat te gebeuren …… Neem zeker een kijkje op zijn site.
Hij, vaak als dwarsligger van de fotografie gezien, zorgde met zijn boek ‘The Americans’ voor een totaal nieuwe en shockerende doorbraak in de reportagefotografie. Er werd een wereld getoond op een visueel andere manier. De beeldtaal die Frank ontwikkelde, -en vooral zichtbaar werd in dit boek-, is door velen geroemd als een meesterwerk en heeft destijds de fotografiewereld op zijn kop gezet.
Vergelijkingen gaan bijna altijd mank, maar toch. Iets soortgelijks als wat de ‘Frank-lezers’ moeten hebben ervaren, viel mij ten deel bij het bekijken van de website van de jonge Tsjechische fotografe Marie Tomanova.
Ik vind het overigens lastig om in enkele volzinnen aan te geven waarom ik haar werk zo geweldig vind. Het is prikkelend, indringend, dichtbij, persoonlijk, onthullend, verhullend (tegelijk hoe is het mogelijk), ogenschijnlijk pretentieloos, intiem, lak aan conventies, hedendaags, toont wat er is, ze bevraagt mij, confronterend, gewaagd, divers, blootleggend, essentieel, brutaal, puur, …….
Waarschijnlijk kunt u nog wel andere woorden op de puntjes plaatsen als u haar werk bekijkt. Misschien vindt u het minder vernieuwend als ik doe voorkomen, temeer daar ik haar werk vergelijk met het baanbrekende ‘The Americans’ van Frank. Toch heb ik het idee dat haar werk een aardige paradigma betekent in de portretfotografie. Het heeft m.i. ook alles te maken met de moderne mediacultuur en de plek die de mobile phones in onze samenleving innemen. Ongetwijfeld zal ze na haar serie (en boek) ‘Young American’, -met veel foto’s genomen met haar mobiele telefoon-, nog veel stof doen opwaaien en een nieuwe generaties fotografen volop inspireren.
Marie Tomanova studeerde aanvankelijk schilderkunst in haar thuisland Tsjechië. Ze maakte veel schilderijen van mensen en zelfportretten. Ze vertrok na haar studie naar Amerika om als au-pair te gaan werken. Daar ‘ontdekte ze nieuwe mensen en culturen’ zoals ze zelf zegt. “Ik werd verliefd op het bruisende, de energie en het ritme van de voor mij nieuwe stad New York. De mensen die ik fotografeer zijn echt, zonder kunstgrepen. Het zijn de mensen waarvan ik houd!”
Momenteel lees ik twee boeken van Belgische auteurs. De biografie over Diane Arbus van Patrick Roegiers (2006, de droom van een schipbreuk | Sirene – 280 pagina’s – ISBN: 978 90 5381 455 0) herlees ik en het Dagboek van een Fotograaf van Stephen Vanfleteren is kakelvers (2020).
Dagboek van een Fotograaf Nederlands Hardcover 9789403199207 112 pagina’s
Beide boeken zijn fijn fragmentarisch te lezen, alhoewel ik me bij Vanfleterens dagboek houd aan zijn chronologie. Soms, -op een dag-, schrijft hij enkel één zinnetje, nog geen 15 woorden breed. De andere keer is een dag enkele pagina’s leesvoer. Hij neemt me mee in zijn dagelijkse bespiegelingen die verbeelden tot wat hij heeft ‘gezien’. Ik ga mee in zijn kritische kijk op de wereld in coronatijd én de diepere gedachten van alledag. Na twee of drie dagen heb ik genoeg om er een week over na te denken.
De biografie van Arbus maakt niet zo blij. Haar dagelijks geluk lijkt steeds omrand met een rauw randje. Ja zelfs een rouwrandje. Steeds op zoek naar het afwijkende, de freaks en de excentriekelingen, het verdriet van de ‘eenzamen’ . Haar leven en de fotografie waren verstrengeld; een zoektocht naar hetgeen ze niet kende. Met de man met de drie benen en de vrouw met de drie borsten, de hermafrodiet en de reus sloot ze een bondgenootschap om hen te fotograferen en zo ook met alle andere modellen. Modellen die voor Arbus ‘dichtbij-mensen’ waren die ze met een grote openheid en puurheid tegemoet trad. Daarmee is haar fotografie veel meer geworden dan een reeks van fysieke en psychische afwijkingen geworden. De vragen rondom de dualiteit van ‘de identiteit van het menszijn’ was voor haar een belangrijke inspiratiebron, lijkt me.
Een nog jonge fotograaf, Andrea Torres Balaguer [1990, Barcelona] stelt naar mijn idee ook vragen bij het fenomeen identiteit. Een jaar of vijftig na Arbus weliswaar op een heel andere manier. De directheid is afwezig, de esthetica des te meer aanwezig. Maar ook veel van haar portretten zijn mysterieus. Haar portretten willen meer laten zien dan wat er enkel op staat. Dromerige beelden waardoor de kijker dwingend uitgenodigd wordt om ze te interpreteren. Een eigen verhaal of emotie aan de beelden te geven. Door kleur en compositie zijn het aantrekkelijke beelden om naar te kijken. Maar ze gaan verder en je komt niet los van de mogelijke betekenis en invloed. Ik ontwaar vervreemdende en symbolische aspecten. Op zoek naar de echtheid van de mens die met vraagtekens omgeven is.
Misschien is de essentie van verbeelden, bij Arbus, Vanfleteren en Torres wel de fluïde doch uiterst dunne grens tussen fictie en werkelijkheid. Een grens die naar mijn idee het verschil tussen afbeelden en verbeelden maakt. Bij elke type fotografie.
Staat u in uw fotografie ook weleens stil bij die grens. Aan welke kant van de grens geeft u de voorkeur en komt dat tot uiting in uw fotografie?
