OP ZOEK NAAR DE GRENS ?

Momenteel lees ik twee boeken van Belgische auteurs. De biografie over Diane Arbus van Patrick Roegiers (2006, de droom van een schipbreuk | Sirene – 280 pagina’s – ISBN: 978 90 5381 455 0) herlees ik en het Dagboek van een Fotograaf van Stephen Vanfleteren is kakelvers (2020).

Beide boeken zijn fijn fragmentarisch te lezen, alhoewel ik me bij Vanfleterens dagboek houd aan zijn chronologie. Soms, -op een dag-, schrijft hij enkel één zinnetje, nog geen 15 woorden breed. De andere keer is een dag enkele pagina’s leesvoer. Hij neemt me mee in zijn dagelijkse bespiegelingen die verbeelden tot wat hij heeft ‘gezien’. Ik ga mee in zijn kritische kijk op de wereld in coronatijd én de diepere gedachten van alledag. Na twee of drie dagen heb ik genoeg om er een week over na te denken.

De biografie van Arbus maakt niet zo blij. Haar dagelijks geluk lijkt steeds omrand met een rauw randje. Ja zelfs een rouwrandje. Steeds op zoek naar het afwijkende, de freaks en de excentriekelingen, het verdriet van de ‘eenzamen’ . Haar leven en de fotografie waren verstrengeld; een zoektocht naar hetgeen ze niet kende. Met de man met de drie benen en de vrouw met de drie borsten, de hermafrodiet en de reus sloot ze een bondgenootschap om hen te fotograferen en zo ook met alle andere modellen. Modellen die voor Arbus ‘dichtbij-mensen’ waren die ze met een grote openheid en puurheid tegemoet trad. Daarmee is haar fotografie veel meer geworden dan een reeks van fysieke en psychische afwijkingen geworden. De vragen rondom de dualiteit van ‘de identiteit van het menszijn’ was voor haar een belangrijke inspiratiebron, lijkt me.

Een nog jonge fotograaf, Andrea Torres Balaguer [1990, Barcelona] stelt naar mijn idee ook vragen bij het fenomeen identiteit. Een jaar of vijftig na Arbus weliswaar op een heel andere manier. De directheid is afwezig, de esthetica des te meer aanwezig. Maar ook veel van haar portretten zijn mysterieus. Haar portretten willen meer laten zien dan wat er enkel op staat.  Dromerige beelden waardoor de kijker dwingend uitgenodigd wordt om ze te interpreteren. Een eigen verhaal of emotie aan de beelden te geven. Door kleur en compositie zijn het aantrekkelijke beelden om naar te kijken. Maar ze gaan verder en je komt niet los van de mogelijke betekenis en invloed. Ik ontwaar vervreemdende en symbolische aspecten. Op zoek naar de echtheid van de mens die met vraagtekens omgeven is.

Misschien is de essentie van verbeelden, bij Arbus, Vanfleteren  en Torres wel de fluïde doch uiterst dunne grens tussen fictie en werkelijkheid. Een grens die naar mijn idee het verschil tussen afbeelden en verbeelden maakt. Bij elke type fotografie.

Staat u in uw fotografie ook weleens stil bij die grens. Aan welke kant van de grens geeft u de voorkeur en komt dat tot uiting in uw fotografie?

zonder dat er iets weggelaten wordt

August Sander maakte portretten om alle soorten mensen in hokjes te plaatsen. Mogelijk dat dit heden ten dage niet politiek correct zou worden gevonden, maar naar mijn idee had hij er niets slechts mee voor. Hij wilde een objectieve weergave van de werkelijkheid en fotografeerde een dwarsdoorsnede van de Duitse samenleving. Hij maakte portretten, vaak in een bepaalde context, soms met attributen, van mensen in hun beroep of maatschappelijke functies. Een soort van indeling in type mensen van toen. Het is een vorm van documentaire fotografie waar het niet zozeer gaat over de man of vrouw voor de camera sec.

Hoe anders fotografeerde Yousuf Karsh die er op uit was om de ‘karakters’ van belangrijke personages in beeld te brengen. Zo fotografeerde hij Churchill als een standvastig en strijdlustig persoon. Het verhaal gaat dat hij daarvoor pardoes de eeuwig aanwezige sigaar uit zijn mond moest rukken.

Richard Avedon daarentegen maakte op hoge leeftijd nog een hele persoonlijke portretserie met zijn geliefd model Nadja Auermann. De serie van 24 foto’s werd in The New Yorker (1995) gepubliceerd. Een citaat over de publicatie destijds: ‘Het was een tijdloze fabel met twee personages, meneer en mevrouw Comfort, en hun tumultueuze liefdesaffaire. Velen waren van mening dat dit de teleurstelling van Avedon over de toenmalige mode weerspiegelde en het reduceerde tot een dans met de dood.’ [website kunstmagazine MY MODERN MET].

Portretfotografie is al bijna zo oud als de fotografie zelf. Van bewijsstuk tot het oppervlakkige en zeer tijdelijke snapchat selfie. Het selfie is een fenomeen op zich en stelt vragen ten aanzien van de betekenis van het portret. Fotograaf en model tegelijkertijd, kan dat wel?. Hoe kijk ik naar mijzelf? Ben ik dat vandaag en ook morgen? Blijft het selfie alleen enen en nullen of gaat het selfie in een lijstje aan de muur? Is het selfie alleen voor mij of laat ik het aan anderen zien en aan wie dan? Wat is de levensduur van het selfie? Is drukken op de delete-knop niet veel gemakkelijker dan het doorscheuren van de foto?

De ‘Dame-in-blauw-voor-zonnebloemen’ ontmoette ik afgelopen zaterdag bij het van Gogh museum. Ik knikte haar vriendelijk toe en liet mijn kleine camera zien. Ze gebaarde instemmend en lachte me vriendelijk toe. Alle vragen hierboven lijken me nu nog relevanter gezien haar mimiek en uitstraling in deze kleine serie. Ik maak eigenlijk nooit een echte selfie maar altijd met iemand anders erbij, bijvoorbeeld met een van onze kleinkinderen. Ik vermoed dat de ‘Dame-in-blauw-voor-zonnebloemen’ deze selfies maakt voor iemand anders, een dierbare waarvoor ze graag wil poseren. Maar wie weet heeft ze een heel ander doel. In vervlogen tijden zong Blondie al in ‘Picture this’ dat ze een portret wilde hebben van haar geliefde. ‘All I want is a total portrait with no omissions.’ Dat willen we allemaal toch?

Maak jij ook portretten van jezelf of anderen, met of zonder weglatingen ?

Sinds een maand heeft het Nederlands Centrum voor Fotografie, de Fotobond, een rubriek ‘jouw foto in the picture’. Elke week kunnen fotografen inzenden onder een bepaald thema. Het thema is elke week anders en wordt steeds door de curator-van-de-week gekozen. De keuze is steeds een combinatie van een onderwerp (bijvoorbeeld portret, landschap, mens, object, etc), een emotie (bijvoorbeeld vrolijk, artistieke, onverwachte, etc) en een beeldelement (bijvoorbeeld manipulatie, licht, compositie, verhaal, etc). Daarmee ontstaan er schier eindeloze mogelijkheden voor de keuze van the picture on the week!

Deze week (van 6 t/m 11 jnui) mag ik de curator zijn. Ik heb als thema gekozen voor: de mens in een humoristisch verhaal. Wat ik graag zou willen zien is niet zo heel moeilijk te vinden (of te bedenken, of te ensceneren, of te …..). Een glimlach, opgetrokken wenkbrauwen of in een enkel geval misschien wel een schaterlach op het gezicht van de kijker door jouw vreemd, grappig, banaal, onverwacht of ……. vastgelegd moment.

Een fotograaf die dergelijke foto’s maakt is Ying. Ze is geboren in Shanghai en heeft al in steden op de halve wereld gewoond. Sinds een paar jaar is neergestreken in Keulen en werkt daar als freelance fotograaf. Ze is gespecialiseerd in documentaire fotografie waarbij het straatleven letterlijk steeds een belangrijke plaats in haar series inneemt. Heel veel van haar foto’s bewerkstelligen die glimlach of grimas die ik hierboven bedoelde. Haar straatfotografie gaat over het moment. Het moment van de actie; het moment dat objecten en mensen bij elkaar brengt waardoor er een associatie ontstaat die enigszins afwijkt van het ‘ganbare’. Haar fotografie laat ons genieten van het onverwachte. Dat zit naast de combinatie der dingen en het moment ook wel in het de visuele ‘gestalt’ van het beeld. Vooral haar kleurwerk verveelt dan ook niet snel, naar mijn mening.

Klik hier om naar de website van Ying te gaan!

Wat je fotografeert en waarom zegt veel! Het is een deel van wie je als fotograaf bent of wilt zijn. Mijn vraag is dan ook: wat zijn jouw niemendalletjes ?

#2 ff anders

Photo-SCHWEIZ, een van de belangrijkste Europese fotografie instellingen – hebben 30 Zwitserse fotografen uitgenodigd hun kijk op de corona-pandemie vast te leggen. De resultaten zijn nu online te zien. Het zijn foto’s die soms het voor de hand liggende tonen maar je vind er ook fotografen die buiten hun comfortzone zijn getreden en een voor hen totaal andere manier van fotograferen hebben gekozen.

ff anders geldt bijvoorbeeld voor fotografe Jacqueline Lipp. Lipp is mode- en reclame fotografe en heeft zich nu voor photoSCHWEIZ toegelegd op het dagelijks straatleven tijdens de coronapandemie.

Zelf zegt ze dat ze tijdens dit project haar kenmerkende stijl is trouw gebleven. Wat die stijl is? Haar mode- en reclamefoto’s kenmerken zich door grafische lijnen, minimalisme, surrealisme en dromerigheid. Of dat in haar straatfoto’s ook zo is waag ik te betwijfelen. Natuurlijk zie ik ook wel dat ze streeft naar een strakke ordening, het nauwkeurig kijken langs de ‘regels’ van de compositie, ook in haar straatbeelden. Maar waar elke straatfotograaf in ieder geval mee te maken heeft is het moment van de situatie. Soms is dat de ordening in het straatbeeld maar vaker nog is wat er gebeurt of dreigt te gebeuren die de essentiële plaat oplevert.

BEZOEK Jacqueline Lipp website

Ik denk dat het wel goed is als fotografen af en toe buiten de gebaande paden treden. Weer een beetje opnieuw beginnen. Misschien dat met andere ogen kijken weer tot een nieuwe zienswijze leidt. Zo keek ik in de afgelopen maanden met bijna jongensachtige ogen naar de natuur.

Naar welke tegenpool keek jij in de afgelopen periode. Of neem je de uitdaging van een tegenpool op in je fotografie van de komende maand(en)?

# 1 Perfect Day

Txema Salvans [1971 Barcelona] is een Spaande fotograaf die gedurende meerdere jaren aan projecten werkt. Aan ‘Perfect Day’ werkte hij gedurende 15 jaar en legt hij op een enigszins tragikomische manier het leven aan de Middellandse Zeekust vast. Desondanks is er geen druppel oceaanwater te zien. Salvans is een doorgewinterde -maar warmbloedige- fotograaf die naar mijn mening in zijn fotografie een hele mooie balans tussen landschap en de menselijke aanwezigheid weet te creëren. Daardoor krijgen de beelden ook een enigszins surrealistisch karakter. Tegelijkertijd is de nabijheid van de mens van dien aard dat hetgeen hij of zij uitvoert, bezig houdt, bijdraagt aan die vervreemding. Daar waar bijvoorbeeld Parr vaak binnen de anderhalve meter ‘schiet’ is Salvans de observator die wikt en weegt. Als je de beelden ziet lijkt er ook een soort van tijdloosheid te ontstaan, een zekere ontkenning van de tijd. Perfect Day is als boek in eigen beheer verschenen.

Klik hier voor een bezoek aan de website van Salvans

Op zijn site is veel te zien! Ook andere interessante thema’s die ook in boekvorm zijn weergegeven. De moeite van het bekijken waard.

Misschien wil jij ook wel een serie maken over een Perfect Day in jouw buurt. Wat denk je van 15 uur in plaats van 15 jaar. Verras je zelf en anderen!