In mijn lezing over beeldstijl en series laat ik een korte serie zien van het werk van de Amerikaanse fotograaf W. Eugene Smith [1918-1978]. Het is de serie die hij en zijn vrouw in het Japanse Minamata maakten. Tussen september 1971 en oktober 1974 huurden ze een huis in Minamata, een vissersdorp waarin ook één belangrijk industrieel bedrijf was gevestigd. Daar creëerden ze een langdurig foto-essay over de ziekte van Minamata , de gevolgen van kwikvergiftiging veroorzaakt door een Chisso- fabriek die zware metalen loost in waterbronnen rond Minamata.
De centrale foto en een van zijn beroemdste werken, gemaakt in december 1971, vestigden wereldwijd de aandacht op de gevolgen van de ziekte van Minamata.
Mede door de publicaties van het essay stopte het bedrijf met kwiksulfaat te gebruiken in het productieproces. In die tijd zijn er officieel 1.784 overleden aan de Minamataziekte, op een totaal van 2.265 erkende slachtoffers. Het ware aantal ligt vele malen hoger. Een groot aantal mensen werden simpelweg niet geregistreerd, en sommige overlijdens werden geclassificeerd als overlijden door onbekende oorzaak.
In 2021 werd een film over het werk van Smith in Minamata gemaakt met Johnny Depp in de hoofdrol.
De aanleiding van deze blog was niet zozeer -hoe belangrijk dan ook- de essay van W.Eugene Smith maar de recente foto die in World Press 2024 tot algemeen winnaar werd uitgeroepen. De Palestijnse fotograaf Mohammed Salem fotografeerde een Palestijnse vrouw die een kind, haar nichtje omwikkeld in witte stof, vasthoudt op haar schoot. Een aangrijpend beeld dat veel mensen deed denken aan de klassieke piëta-scène.
Salem [1985] heeft een mediadiploma behaald aan de Gaza Universiteit en werkt sinds 2003 bij Reuters. Hoewel zijn primaire focus ligt op het documenteren van het conflict tussen Palestijnen en Israëli’s, heeft hij ook verslag gedaan van verschillende internationale nieuwsgebeurtenissen.
Mohammed Salem maakte de foto slechts enkele dagen nadat zijn eigen vrouw was bevallen. Hij beschrijft het als een “krachtig en verdrietig moment” dat het gevoel weergeeft over wat er in de Gazastrook plaatsvindt. Hij vond Inas op de grond gehurkt en het kind omhelzend in het mortuarium van het Nasser ziekenhuis, waar bewoners naar vermiste familieleden zoeken.
Piëta komt uit het Italiaans. Pietà betekent ‘compassie’ of ‘piëteit’. In de kunst is het de benaming voor een afbeelding of uitbeelding van de dode Christus vergezeld door Maria of engelen. De meest voorkomende vorm is die van de dode Christus op schoot bij Maria, de moeder van Jezus.
Het onderwerp heeft zich ontwikkeld uit de kruisafname groepen uit de 13e en 14e eeuw in Spanje en in Noord-Europa, waarvandaan het snel naar Italië over werd gebracht. Een beroemd voorbeeld is de piëta van Michelangelo.
Een van de essentiële elementen van een piëta is dat er niet te veel figuren rond de gestorven Christus staan, dit zou het snel veranderen in een bewening van Christus en daarmee het meditatieve karakter verzwakken.
Credits: Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
de Piëta door Vincent van Gogh naar het voorbeeld van Delacroix (1998).
Fotograaf Darrin Zammit Lupi maakte een moderne piëta op een reddingsschip in de Middellandse Zee In de rubriek ‘Beeldvormers’ van de Volkskrant onderzoeken o.a. Arno Haijtema en Merel Bem hoe een foto onze kijk op de werkelijkheid bepaalt. Deze foto stond eind 2021 krant met als titel ‘drama op een migrantenboot nadat een jerrycan met brandstof vlam heeft gevat’, geschreven door Arno Haijtema.
De Spaanse fotograaf Samuel Aranda was de winnaar van de World Press Photo 2012. Hij maakte bovenstaande foto van een vrouw die een gewond familielid troost, na demonstraties in de hoofdstad van Yemen.
De foto werd in oktober anoniem gepubliceerd in de New York Times. De foto heeft de opbouw van een piëta, een variant op de middeleeuwse schilderijen waarop Maria de dood van Jezus beweent, en past daarmee in een lijn van enkele eerdere winnaars van World Press Photo. [BRON WORLD PRESS]
