Ik schrijf met deze inspiratieblog naar aanleiding van de bespreking van de Bondsfotowedstrijd afgelopen zondag. Fotoclubs kunnen aan deze wedstrijd deelnemen met 10 foto’s van verschillende fotografen. Elke foto wordt individueel beoordeeld en de inzendingen zijn analoog. Dat laaste is een verademing wat mij betreft, beelden op papier. In de ochtend kwamen een tiental groepen aan bod waarvan er een aantal een hoge ranking hadden behaald (o.a. de top-drie) en in de middag besprak ik nog het werk van 12 clubs. Mijn twee compagnons in de jurering, Herman Schartman en Rob Agterdenbos, bespraken elk ook nog 12 andere clubs. In totaal zonder 134 clubs voor de Bondsfotowedstrijd in. Winnaar w haddenerd Fotokring Polderlicht.
Tijdens één van de middagsessies ging ik nader in op het portret, ook bij deze inzending een geliefd genre. Ik onderscheid drie soorten portretten en als je daar meer over wilt weten, moet je even rondneuzen in de blogs. Tik het woord portret in de zoekbalk rechts en je wordt op je wenken bediend. I hope so…
# 33 Trish Morrissey
Het selfie is een buitenbeentje als het gaat om de reden van het maken van een portret. Waarom een selfie maken? Iedereen heeft een eigen gezicht en dankzij de kenmerken daarvan weten we wie Pietje, Jantje, Marietje of Iris is. Over jezelf hoef je helemaal niet te twijfelen. Bij het tandenpoetsen, scheren of lippenstiften zie je je evenbeeld meerdere malen op een dag. En als je niet lijdt aan de ziekte prosopagnosie is er geen moment, dat je je voor de spiegel afvraagt ‘wie is die figuur’.
Waarom maken mensen selfies? Professor Johan Swinnen, fotograaf en schrijver van het boek ‘de paradox van de fotografie’ en voor mij jarenlang een soort van fotobijbel, hoorde ik in een podcast vertellen over het selfie. Kort door de bocht en gesimplificeerd, komt het er op neer dat het ons een onmiddellijke bevrediging geeft om aandacht en macht te krijgen. De theorie van Descartes, wiskundige en filosoof, beschouwt het lichaam als een mechanisch systeem en apart gezien moet worden van ons denken. Het lichaam is als een machine met enkele voorgeprogrammeerde (autonome) functies en het denken als bewust fenomeen en gebaseerd op de vrije wil. Zijn uitspraak ‘ik denk dus ik ben’, zou je nu kunnen vertalen ‘ik fotografeer (mijzelf), dus ik ben’, aldus Swinnen. Verder ziet Swinnen in het maken van de selfie iets wat op een contradictie lijkt, een uiting die enerzijds te maken heeft met het individualisme in de wereld en anderszijds met de globalisering daarvan. De eenzaamheid van het individu tegen de ‘geborgenheid’ en verbinding met de gehele wereld. Misschien is dat wel de reden van de betekenis en reikwijdte die influencers vandaag de dag hebben en hun ‘succes’ verklaart.
Fotograaf Walker Evans dichtte de fotografie een belangrijke rol toe als het gaat om het vasthouden van de herkenning en de herinnering en waarschuwde tegelijkertijd voor de poeha die dat teweeg zou kunnen brengen. Overigens als je naar het interview met Johan Swinnen wilt luisteren, klik dan hier.
Goed, het hoofdonderwerp van deze blog. De ‘selfies’ van Trish Morrissey. Zijn het selfies? Niet voor niets tussen quotes naar mijn idee. Kijk, lees en oordeel zelf.
# 33 Trish Morrissey
Morrissey [1967] is een van oorsprong Ierse Fotografe die nu leeft en werkt in Londen. Haar werk is ‘vergeven’ van zelfportretten en als zodanig sluit het aan bij de hedendaagse selfiecultuur. Tegelijkertijd blijft het daar ver weg van, vanwege het doel dat ze met haar foto’s heeft. Er zit vrijwel altijd een sociaal documentaire kant aan haar foto’s, meestal is er ook wel een historisch aspect te onderkennen. Daarmee stelt ze vragen over de rollen die we in onze (kleine en grotere) samenleving spelen. Wat als ze -als vrouw- de rol van de moeder in een familie overneemt. Wat gebeurt er met de ‘geloofwaardigheid’ van de moeder. Is die rol aan iedereen toe te vertrouwen of is het een unieke rol die geen plaatsvervanging duldt?
In het project ‘Tien mensen in een koffer’ koos ze uit 30.000 foto’s uit het gedateerde archief in het Finse plaatsje Mänttä tien alledaagse activiteiten. Hiermee ging ze aan de slag en creëerde met haarzelf in de hoofdrol en als verteller nieuwe scenes. Zelf zegt ze daarover: ‘Elk personage had iets dat ik herkende. Om deze nieuwe foto’s te maken. Moest ik me de gebeurtenissen voorstellen die tot dit moment, het hedendaagse, leidden. De foto’s worden daarmee meer dan heropvoeringen, het worden echte individuen van nu die meer zijn dan de momentopnamen van toen.’ Volgens mij wordt hier het spel gespeeld van historische context en het verleden geplaatst in een beeldvorming passend bij de wereld van vandaag. Dat doet ons denken over de betekenis van samenlevingen in relatie tot de tijd waarin je die plaatst.
Een heel ander project dat ik heel bijzonder vind, is de ‘mislukte realist’. Haar dochter van 5 mocht tekeningen maken, versierselen op haar gezicht en daar woorden aan geven.
‘Schminken is een activiteit op een regenachtige dag waar we allebei van genieten. Toen haar motorische vaardigheden eenmaal voldoende ontwikkeld waren om een penseel onder controle te krijgen, wilde ze mij schilderen in plaats van geschilderd te worden.’ Morrissey vertelt verder dat mede daardoor haar creatieve brein anders gericht werd toen ze wat ouder was. Ze schilderde niet meer de gebruikelijk bloemmotieven of vlinders aan een tak, maar tekeningen of schilderijen naar aanleiding van bijvoorbeekd een film die ze gezien had. Het alledaagse kreeg op die manier een plek in het werk van een kind, een kunstenaar in spe. Daarmee lijkt de maskerade van de mislukte realist van opvoedkundige waarde. Een fotoproject dat meer om het proces bij een ander gaat, in dit geval haar dochtertje, dan om het resultaat. Dat geeft een heel andere betekenis aan het fotograferen en stelt vragen bij de doelstelling van de fotografie.
Ga echt kijken op de website van Trish Morrissey. Volgens mij word je niet teleurgesteld!
Genoeg over de projecten… omdat het er nog veel meer zijn. Ik vond het zeker de moeite waard om in haar wereld te duiken. Om zelf (ook) aan de slag te gaan met de vragen over het doel van de fotografie, de betekenis die je aan een foto kunt geven en in nog algemenere zin over de waarde die fotografie voor verschillende mensen kan hebben.
Dat laatste is ook wel weer verwijzend naar het begin van deze blog… fotografie in wedstrijdverband. Dient dat wel een doel? Moeten we dat wel willen? Waaraan moet een wedstijd in de fotografie dan voldoen?
Mogelijk dat jij er ook iets van vindt, maak een blog en laat mij en de rest, de bloglezers van Nederland (en België), dat weten.