Categorie: fotografie

Van 26 juni tot 26 september is het historische Loodswezengebouw, tussen de Schelde en het MAS, de uitvalsbasis van het 2e AntwerpPhoto Festival. Wat is er te beleven? Ontdek wat er vandaag leeft in fotografie en kies uit een uitgebreid programma.

Ga naar de site en bekijk het interessante programma. En vergeet niet de Internationale Dag van de Fotografie op 19 augustus 2021. Maak er wat van!

Zijn naam -Theo- met telefoonnummer stond al meer dan een jaar in mijn notitie-app. Op 31 mei kwam ik Theo tegen bij de Aldi. Hij had een vernuftige rolstoel die gekoppeld kon worden aan een scootmobiel waardoor hij snel in het verkeer was én wendbaar in de ‘kleine ruimte’. Ik sprak Theo aan vanwege zijn fraaie gezichtstattoos en al snel raakten we in een levendig gesprek over lichaamsversiering én zelfs over tattoos als lichaamskunst als uiting van de ziel. Meer dan tien jaar geleden liep ik tattooloos allerlei conventies af om mensen mét tattoos te fotograferen. Het is eigenlijk wel vreemd als je als kleinburgerlijk mannetje juist het extreme in beeld wilt brengen. Voor mij een drijfveer om de eigen keuze van het individu te tonen, het niet-gewone in beeld te brengen. Verhalen via beelden maken waarin de mens, juist die mens, groter wordt. Dat soort overwegingen kwamen ook weer naar boven bij de ontmoeting met Theo en ik vroeg of ik hem een keer mocht fotograferen. ‘Dat mag en kan’ was zijn antwoord en zo belandde zijn 06-nummer in mijn digitaal notitieboekje. Corona was de spelbreker om in de maanden die volgden een afspraak te maken. Gisteren wilde ik hem bellen. Mijn jongste kleinkind zit samen met een kleinkind van Theo op de basisschool. Onder de noemer, ‘je kunt nooit weten’ appte ik mijn schoondochter of ze wist of er misschien iets bijzonders met Theo was. Even later belde ze dat Theo gestorven was aan de gevolgen van corona, nog geen twee maanden geleden en een paar weken nadat zijn vrouw, ook door corona, gestorven was. De aantekening in mijn notitie-app is met één vingerbeweging verwijderd maar de impact veel groter. Immens voor de familie natuurlijk, maar ook ik heb gisteren de rest van de dag vaak aan de situatie gedacht en ook vandaag laat het me niet los, ondanks dat ik Theo slechts ‘een paar minuten kende’. Een vaccinatie, een paar maanden eerder, had alles zo anders kunnen doen zijn. Ik hoop dat er de komende periode geen vreemde varianten het leven zien en iedereen met wat extra prikken zomer én winter -en daarna- veilig het leven kunnen blijven vieren.

De Franse Magnum-fotograaf Raymond Depardon (1942) maakte meer dan 40 boeken en vele films. Hij werd geboren in Villefranche-sur-Saône en leerde op jonge leeftijd het fotograferen van de plaatselijke opticien. In 1958 sloeg hij zijn vleugels uit en vertrok naar Parijs. In 2020 gaf hij een nieuw boek uit met oud werk, namelijk foto’s van de boerderij van zijn ouders uit zijn jeugdjaren.

Het is een poëtisch en beschouwend werk geworden en zeker verrassend te noemen als je kijkt naar het werk waarmee Depardon later furore maakte. Hij fotografeerde o.a. de sloppenwijken in Glasgow, politiek beladen onderwerpen in Amerika en de psychiatrie in Italië.

De foto’s uit zijn vroege jeugd werden gemaakt met lange sluitertijden met een grootformaat camera.  Elk beeld laat een stil tafereel zien binnen en rond de boerderij. De kleinste details werden zijn fotografische onderwerpen: een stoel, een tafel, behangpatronen. Elke foto en de elementen erin roepen herinneringen op van degene die er naar kijkt, ongeacht of je vroegere thuis een boerderij was of een stadse woning. De foto’s herbergen een spanning tussen wat was en wat is geworden. Een verwijzing naar het verleden.  

Een aantal jaren gelden ontmoette ik Depardon in Arles waar hij een grote overzichtsexpositie had. Het veelkoppige publiek hing aan zijn lippen. Bij elke foto ging hij in op de betekenis die de foto voor hem had. We luisterden naar een fervente liefhebber van fotografie én het leven van alledag.

Een bekende uitspraak van Depardon is “Ik dacht aan niets anders dan fotografie”

Het is de vraag of een dergelijke uitspraak de waarheid is of in sociaal opzicht ook als goed te betitelen is, maar het tekent de man en zijn werk natuurlijk wel.

Het boek La Chambre is als een nieuw limited edition-boek verschenen en voor 200 euro te koop…. Voor verzamelaars een aanrader, denk ik. [Voor als je verder een indruk wilt hebben, klik dan hier.]

Het werk van de Franse fotograaf Raymond Depardon is in Nederland vrij onbekend. In 2005 schreven Frits Gierstberg (Curator Nederlands Fotomuseum Rotterdam) en Nico de Klerk (onderzoeker van het Nederlands Filmmuseum) een boek (twee essays) over de fotograaf/filmer. Juist de combinatie -de cross over- van fotografie en film maakt Depardons werk belangrijk. [Raymond Depardon Photographer and Filmer, Engels 144 pagina’ | 9789059730403]

In het midden van de etalage hangt een gebreide blokkendeken met ingetogen kleuren. Het interieur van de winkel oogt traditioneel klassiek waarbij de bollen wol en breigaren door de verscheidenheid aan kleuren ook wel voor een vrolijke noot zorgen. Toch is mijn indruk dat degene die de winkel runt dat al heel wat jaartjes doet. Ik vraag mijn vrouw of ze geen breiwol of iets anders nodig heeft. Helaas, niets van dat al. Dan maar zo naar binnen gestapt. Na enkele ogenblikken komt een prachtige oudere dame met een enigszins statige houding uit de donkerbruine deur de winkel in. Nog voordat ze me vraagt wat ik nodig heb, stel ik me voor en vertel dat haar winkel prachtig is en doet denken aan de glorieperiode van voor de webwinkels en dergelijke. Ze beaamt dit en vertelt dat de inkomsten uit het handwerkmateriaal zeker niet voldoende zijn om in het levensonderhoud te voorzien. “Maar dat hoeft ook niet meneer. De winkel is van 1931 en ik ben mijn vader en moeder opgevolgd, nu al weer ruim tachtig jaar geleden. Ik vind het fijn dat ik nog van betekenis kan zijn voor anderen en dat ik door de mensen in de winkel contact heb.” Een winkel die 90 jaar oud is en waar ze al 80 jaar in vertoeft…. Met enige schroom vraag ik naar haar leeftijd. “Volgende maand word ik 100 en ik werk nog met plezier 6 dagen in de week. De winkel is mijn ontspanning zeker nu ik wat ouder ben. Ik moet er niet aan denken om te stoppen.” Iemand die haar winkel overneemt is er niet.

Wat een ontmoeting! Waarschijnlijk is Annie Mes de enige honderdjarige middenstander in Nederland die elke dag nog in haar winkel bezig is. Ik hoop dat de winkel haar nog een flinke periode de nodige ontspanning bezorgt.

LICHT las ik op het uithangbord met daaronder Service Kim Roksnoer. Boven het bord een neonverlichting met het oude gedateerde logo van Philips. De vergane glorie werd geaccentueerd door de al jarenlange niet gewassen ramen van de winkel. Dit kon niks van doen hebben met de relatief korte verplichte winkelsluiting als gevolg van de pandemie. Een kijkje door de stoffige ruiten leerde me dat hier iets anders aan de hand was. Lampenkappen, spotlights, plafonnieres, gloeilampen in doosjes van weleer en ook de oude kassa toont me een wereld uit lang vervlogen tijd. Een tijd waarin kleine middenstanders nog niet opgeslokt waren door de grote woonboulevards zoals ‘de Leen Bakkers’. Ik wil graag weten waarom deze middenstander de pijp aan Maarten heeft gegeven. De ingang van winkel en woonhuis is aan de zijkant. Een hekwerk met een groot hangslot vormt de barrière van mijn wens tot nader contact. Ik maak enkele foto’s door mijn cameralens tegen het vuile glaswerk te duwen. Het contrast zal wel navenant zijn, de werkelijkheid verloochent zich niet.

Aan de andere zijkant van het tussensteegje is nog een winkeldeur met daarop geplakt een grote poster van een vliegtuigvleugel en de tekst ELBÉ hobbysupply. Het accent aigu op de laatste e lijkt me, niet alleen vanwege de uitspraak, van belang. Zowel het accent aigu als de toevoeging supply geven net iets meer cachet aan zo’n zaak.

Na binnenkomst verbaas ik me over zowel de grootte als de spullen die er allemaal uitgestald staan. Zo’n winkel in een klein Brabants dorp, toen modelbouwen nog een hobby was die door handige pubers werd bedreven, heeft die heden ten dage nog wel bestaansmogelijkheden? In het centrum van de winkel de vriendelijk ogende eigenaar. ‘Dag’, zeg ik, ‘ik ben Peter en liefhebber fotograaf en soms professioneel. Nu ben ik met vakantie en kwam hier per toeval langs.’ “Ik ben Leo en al mijn hele leven lang modelbouwer” is zijn reactie. “Deze winkel heb ik al meer dan 40 jaar”. Ik vraag hem waar ik zijn buurman van de lampen zou kunnen vinden. “Dat is een triest verhaal. Rik wilde eigenlijk helemaal niet meer in zijn winkel werken. Hij verkocht nauwelijks en deed er ook niet al teveel moeite voor. Al jaren liep de zaak niet meer. Hij had kind noch kraai en misschien had hij zijn interesse in zowel de winkel als veel van het leven al lang verloren. Ruim twee jaar geleden vond zijn zuster hem boven in bed. Krachteloos en sterk vermagerd met een ziekelijke kleur. De dokter twijfelde geen moment en Rik ging nog dezelfde dag met de ambulance naar het ziekenhuis. Na twee dagen was hij weer thuis, met iemand van de verpleging. Uitbehandeld, zoals dat genoemd wordt. Dat klopte wel want iets meer dan twee weken later was de crematie. De belastingdienst heeft beslag op het pand en de inboedel gelegd en sindsdien dansen de muizen op tafel. Hij mocht maar 57 worden.”

Leo vertelt dat hij tijdens de lockdown zijn oude modelbouwtafel van zolder heeft gehaald. De verkoop was alleen via internet en had hij alle tijd om zelf te bouwen. De speciaalzaak van Leo is geen onbekende in modelbouw-Nederland. Als hij zijn bouwjaar aan mij noemt -1937- al jarenlang, denk ik. Leo is één met het bouwen van modellen, puber gebleven. Zijn winkel ziet er echt heel goed uit en hij mag daar echt trots op zijn en ik wens hem toe dat dit nog lang zo mag blijven.

Fotografen kijken per definitie naar de wereld. Wat de fotograaf wil zien, toont hij anderen. Soms is dat de echte wereld, of de wereld zoals je deze graag zou zien. Ook de fictieve wereld wordt getoond evenals de persoonlijke wereld. De waarheid over de wereld bestaat dan ook nauwelijks, denk ik. Het is datgene wat je ziet, beleeft of ervaart. Wat voor de een de waarheid is wordt door de ander als een leugen gezien. In deze tijd zijn al heel wat wappies én niet-wappies over elkaar heen geduikeld. De leugen regeert, ook na Trump, zolang mensen hun eigen beelden als waarheid verspreiden.

Afgelopen periode maakte ik vier korte impressies met mijn leugenachtige waarheden, met foto’s die al weer een tijdje geleden gemaakt zijn. Archiefwerk zou je het kunnen noemen. Maar de waarheid is het nog steeds niet. Een van de impressies kun je hier bekijken, maar neem ze met een korreltje zout.

Venetië is al op slot sinds 23 februari 2020 sinds daar voor het eerst het coronavirus werd geconstateerd. De pruiken en de oude japonnen ten spijt besloot de provincie destijds per direct maatregelen te nemen en het carnaval af te gelasten terwijl in Brabant het feest gewoon -in alle hevigheid- losbarstte. Toeristen zijn er sindsdien nog nauwelijks geweest. Maar als de hele wereld gevaccineerd is zal het er weer als vanouds aan toegaan. Met miljoenen tegelijk zullen weer te vinden zijn in de met water omgeven stad. Mijn ontmoetingen vóór de corona in dit ruim vier minuten durende filmpje. Voor als je wilt kijken.

Deze foto en soortgelijke andere foto’s van de Poolse fotograaf Igor Omulecki kwam ik tegen in het maartnummer van het Duitse Fotomagazine PHOTONEWS [Zeitung für Fotografie]. Is het autonome kunst of vertelt de fotograaf iets over oorzaak en gevolg, heeft het met structuur van materialen te maken of gaat het gewoon over mooie kleurtonen. In ieder geval werd ik getriggerd om er langer naar te kijken en op zoek te gaan naar deze fotograaf. Igor Omulecki [Lodz, 1973] heeft er voor doorgeleerd om als kunstenaar door het leven te kunnen gaan. In 1994 behaalde hij het diploma aan het college voor theater- en filmkunsten, in 2015 een graad in de fotografie en in 2018 nog een mastergraad aan de academie voor de kunst in Szczenin. Ik ben niet echt op de hoogte van het kunstonderwijs in Polen om e.e.a. in te kunnen schatten maar er klinkt in ieder geval gedrevenheid en de wens tot vergroting van deskundigheid in door. Op zijn website zie ik dat hij in de laatste jaren veel seriematig werk maakt met een sterk conceptueel en autonoom karakter. Dat was eind jaren negentig nog net wat anders. Daar zie je vooral foto’s van mensen -vrienden wellicht- op een persoonlijke manier in beeld gebracht.

Over Mikado schrijft hij dat de inspiratie voor deze serie ontstond toen hij zijn zoontje van negen zag spelen en bouwen met houten materialen. Hij heeft vervolgens allerlei objecten -voorkomend in de natuur of in de ’technologische wereld’- gefotografeerd en zijn foto’s als installaties met behulp van de computer opgebouwd. Zijn argumentatie of artistiek statement is …. “We benaderen computertechnologieën met afstand en wantrouwen. Hoewel we ze beschouwen als niet behorend tot de biologische wereld, sluiten we ze uit van de cirkel van de natuur. Dit begrip, waarin we sterk differentiëren tussen technologie en natuur, is gebaseerd op de overtuiging van wederzijds isolement van verschijnselen in onze wereld. We vergeten dat technologie een creatie is van een biologisch mens. Alle uitvindingen zijn geconstrueerd op basis van en lijken op onze zintuigen en mogelijkheden om ze te gebruiken. Op deze manier is technologie een uitbreiding en evolutie van de biologische wereld. Interessant is dat de mens als biochemisch fenomeen de neiging heeft om anorganische verschijnselen te marginaliseren. Alsof het universum alleen leven omvatte. Het is een egocentrisch en beperkt denken. Ik zie een man als een biologische machine.”

Zo dat is nog eens een mooie verklaring voor je werk. Wat ik misschien in eerste instantie zie als een spielerei of een ‘ver-weg-van-de-werkelijkheid- krijgt door dit statement een veel diepere betekenis. Soms heb je het verhaal van de fotograaf nodig om zijn strevingen en uitingen te kunnen begrijpen of er minstens begrip voor te hebben.

Alhoewel de vergelijking kant noch wal raakt doet dit me plotseling wel denken aan de poppen van Hans Bellmer uit de jaren 30-40 van de vorige eeuw.

Bellmer [Katowic, Polen 1902- Parijs, Frankrijk 1975] zei destijds over ‘zijn’ poppen onder andere …..“Het geslacht is geprojecteerd op de oksel, het been natuurlijk op de arm, de voet op de hand, de tenen op de vingers. Zo ontstaat er een eigenaardige mengeling van echt en onecht, van wat mag en niet mag, waardoor het ene bestanddeel aan realiteit wint wat het andere daaraan inboet.” Wat destijds wellicht als ridicuul, minderwaardig of pervers werd gezien bleek voor Bellmer een artistieke uiting om de niet-werkelijkheid, de surrealiteit, weer te geven. Overigens in verschillende kringen werd hij door zijn uitleg er niet minder om verguisd.

Mijn vrouw vroeg me laatst of we nog op dansles zouden gaan. Eens voelde ik me een hele piet als ik de tango met haar danste. Maar al snel werd me duidelijk dat, ondanks mijn soepele tred in het dagelijks leven, dansen niet echt mijn ding was. Althans om het zelf te beoefenen. Ik ben nog van het tijdperk van de Beatles en de Rolling Stones en de wat vreemde heupbewegingen en losjes uit de pols gebaren gingen me dan ook goed af. Maar echt dansen, ho maar, ondanks dat ik haar op een dansavondje heb ontmoet. De vraag over dansles verbaasde me dan ook enigszins, maar gelukkig bleek het een grapje naar aanleiding van een cartoon in de Volkskrant.

Toch overweeg ik nu serieus om me op het vlak van de dans te gaan bewegen. Aanleiding is de aankondiging die ik al een tijdje geleden onder ogen kreeg van Gery ten Broek. Gery is een voortreffelijk portretfotograaf die in deze corona tijd al weer vooruit kijkt. “Voor als we al weer mogen en kunnen”, zegt ze. Zij en Petra Teeuwsen -eveneens fotograaf met specialisatie dans- hebben de handen ineen geslagen en gaan in de zomerperiode een masterclass geven. Nu de vaccinatie stilletjes op gang komt en de lockdown zijn hoogtepunt wel bereikt lijkt te hebben, kijken we allemaal reikhalzend uit naar het contact. Ik had het bijna met hoofdletters geschreven het CONTACT. De realist in me zegt dat knuffelen -anders dan met je eigen geliefde- er voorlopig zeker nog niet inzit, maar samenkomen op mogelijk iets minder dan ‘anderhalvemeter’ ligt wel degelijk in het verschiet. Dus zo’n masterclass is zo gek nog niet. Zeker omdat portret en dans twee disciplines zijn die fotografisch prachtig tot uitdrukking gebracht kunnen worden. Voor de liefhebbers op naar het licht -La Lumière- in Nuth deze zomer!

Voor verdere informatie raadpleeg de websites! La Lumière – Gery ten Broek – Petra Teeuwsen

DAILY LIFE jaarboek 2020

Ontegenzeglijk is 2020 het vreemdste jaar in de jongste geschiedenis, zeker in mijn geschiedenis. De Watersnoodramp in 1953 zal ongetwijfeld ook een geweldige impact hebben gehad maar in mijn vroege jeugd heb ik daar weinig van meegekregen. Iets anders was wellicht de oliecrisis met zijn autoloze zondag of het jaar waar we te hoop liepen tegen de kruisraketten. Maar het zijn peanuts vergeleken bij dit jaar, althans zo ervaar ik het.

Corona heeft ons land – de wereld – in de greep. Op allerlei fronten. De anderhalvemeter samenleving heeft ons dagelijks leven drastisch veranderd. Grenzen dicht, blijf thuis gekluisterd aan tafel en bed. De overheid maakte soms onnavolgbare rare sprongen net zo vreemd overigens als de virusontkenners of de fake-news aanhangers. De contrasten lijken groter dan ooit. Ons klimaat, bijna naar de knoppen, telt voorlopig niet mee. De economie in het slop, althans een deel ervan. Anderen kunnen hun food niet aangesleept krijgen om de winkels te bevoorraden en de bol-punt-coms en andere onlinediensten bereiken recordomzetten. Er dreigen bedrijven om te vallen en de geldkraan staat voor miljarden open. De voedselbanken zien hun marktaandeel verdubbelen maar we blijven een rijk land of zoals onze MP bij voorkeur zegt ‘een bijzonder gaaf land’. Musea open, musea dicht, mondkapje niet zinvol, toch maar opzetten. Verplicht zelfs. Op scholen is niets aan de hand volgens de deskundigen van het RIVM. Toch maar sluiten onder druk van de publieke opinie. Nu wel weer open met of zonder snotneus. Tijdens de tweede golf zijn de wetenschappers vol twijfel. De kleintjes blijken toch grote verspreiders te kunnen zijn. We klappen voor de zorg, de overheid besluit tot een eenmalige bonus. Dat moet genoeg zijn. Niks structureel, corona is dat ook niet. Denken we en hopen we.

Er is niets teveel gezegd om te spreken van een historisch jaar. En nog, op dit moment als het jaarboek is afgeleverd, raast de pandemie voort. Lijkt zelfs zijn hoogtepunt in de tweede – of is het al de derde – golf te bereiken. Het kan dan ook niet anders dat in dit jaarboek zichtbaar wordt hoe ons dagelijks leven anders was. Maar ik heb het boek niet specifiek daarvoor gemaakt. Ik maak de jaarboeken al een jaar of tien. Deze keer met meer mondkapjes, maar eens gaat dat weer over!

Zoals al vele jaren liet ik mijn jaarboek drukken bij Drukwerknodig. Ook als je niet meteen drukwerk nodig hebt is het de moeite waard om de website te bezoeken, zowel voor fotografen en niet-fotografen. Ik ben sinds een flink aantal jaren aan deze drukker verslingerd geraakt. Kwalitatief uitstekend spul tegen een mooie prijs. Dat geldt voor de boeken maar ook voor fotoposters of visitekaartjes. Gisteren bracht de pakketdienst het bijna 4 kilogram wegende boek. Ik ben er mee in mijn sas.

Nederland heeft er even over gedaan maar in de huidige pandemie met toenemende mutanten zijn mondkapjes ons niet vreemd meer. Ook in beelden zien we dat terug. Vanochtend had ik een zoomsessie met fotografen van de Landelijke Groep Documentaire Fotografie en daar passeerden ook enkele fraaie staaltjes. Van een stilleven tot een typologisch frame met 40 weggeworpen maskers. Zojuist kreeg ik een mail van het Social Documentary Network waarin een prachtig YOUTUBE filmpje werd voorgeschoteld waarin de verschillende fotografische invalshoeken prima getoond worden.

Vorig jaar rond deze tijd maakte ik een aantal portretfoto’s van Bianca Pauline. Ze is zelf een uitstekend fotograaf en ze maakt heel bijzonder werk. In het voorjaar is er een grote expositie van haar werk in het Rietveld Paviljoen in Amersfoort en verschijnt haar eerste boek.

Ik maakte de portretten met het oog op een kleine expositie die ik met collega fotografen in mei 2020 zou hebben over het thema VRIJHEID. Er is een periode geweest dat Bianca’s vrijheid -door een heel vervelende ziekte- ver te zoeken was. Er zijn betere tijden gekomen -gelukkig- waaraan ze zelf hard heeft gewerkt. HERWONNEN ZELF heb ik het tweeluik uiteindelijk genoemd.

Dit beeld werd 3e in de Open Foto Cup 2020 met als thema Vrijheid in verleden, heden en toekomst. Volgens de jury, bestaande uit: Tom Meerman, Rob ’s Gravendijk en Jan Donders, waren er een paar honderd inzendingen en ze spraken van foto’s van hoge kwaliteit.

In 2019/2020 mocht ik in fotogroep De Essentie (Zeist) 9 fotografen begeleiden/coachen in een zogenaamd mentoraat. Een gedreven groep, een hechte groep en waar een fijne werksfeer heerste. Da laatste avond viel in coronatijd maar gelukkig hebben we de laatste bijeenkomst toch kunnen houden in september. Prachtige en vooral ook hele persoonlijke en creatieve presentaties. Theo Schenk, een van de deelnemers kon die avond er niet bij zijn. Hij had een korte film gemaakt voor de groep en mij. We werden stil, zeker door de laatste woorden die Theo in de film sprak. Ik heb hem gevraagd of ik zijn presentatie op deze blog mocht plaatsen. Vandaag berichtte hij mij dat iedereen toestemming voor publicatie had gegeven. Ik vind het fijn dat Theo dit via deze blog wil delen.

Theo Schenk schrijft: ‘Als vervolg op mijn serie Bosmannen waarin ik mezelf portretteerde als een moderne man in de natuur, kwam ik op het idee om mensen die dicht bij me staan te portretteren in het door hen gedroomde landschap naar het gedachtengoed van The Happy Huntinggrounds van de Noord Amerikaanse Indianen die geloven dat ze na hun dood terugkeren naar een hemel op aarde. In deze serie ben ik samen met ‘mijn mannen en vrouwen’ op stap gegaan in de natuur, in het door hen gedroomde landschap.’